Dobra (powiat turecki)

Dobra

miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Dobra – fragment rynku
Herb
Państwo	Polska
Województwo	wielkopolskie
Powiat	turecki
Gmina	Dobra
Prawa miejskie	1392–1870, 1919
Burmistrz	Tadeusz Gebler
Powierzchnia	1,84 km²
Wysokość	123 m n.p.m.
Populacja (2021) • liczba ludności • gęstość	1352[1] 735 os./km²
Strefa numeracyjna	63
Kod pocztowy	62-730
Tablice rejestracyjne	PTU
Położenie na mapie gminy Dobra Dobra
Położenie na mapie Polski Dobra
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Dobra
Położenie na mapie powiatu tureckiego Dobra
51°54′58″N 18°36′55″E/51,916111 18,615278
TERC (TERYT)	3027034
SIMC	0949000
Urząd miejski pl. Wojska Polskiego 10 62-730 Dobra
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Dobra – miasto w województwie wielkopolskim, siedziba władz miejsko-wiejskiej gminy Dobra.

W latach 1954–1972 miasto było siedzibą władz gromady Dobra. w latach 1975-1998 należało do województwa konińskiego. Dobra leży w historycznej ziemi sieradzkiej^[2][3]. W I Rzeczypospolitej Dobra znajdowała się w powiecie sieradzkim województwa sieradzkiego^[4].

Według danych z 1 stycznia 2021 roku miasto liczyło 1352 mieszkańców^[1], czyli o 8,2% mniej niż w 2011 (1480 mieszkańców)^[5].

Miasto położone jest na Wysoczyźnie Tureckiej, na prawym brzegu doliny rzeki Teleszyny, przy drodze krajowej nr 83, w odległości 14 km na południowy wschód od Turku.

Historia

 Osobny artykuł: Niezamyśl (Dobra).

Osada po raz pierwszy wzmiankowana była w 1386 roku. Prawa miejskie zostały nadane Dobrej przed 1392 rokiem. W dokumentach z 1511 roku Dobra występuje jako miasto należące do rodu Żarnickich. W 1538 roku Dobra zniszczona została przez pożar, po którym na prośbę właścicieli Zygmunt I Stary ponownie nadał przywilej lokacyjny.

Panująca tu w I poł. XVII wieku i na początku XVIII wieku zaraza znacznie wyludniła miasto. 23 stycznia 1770 roku na przedpolu miasta doszło do starcia konfederatów barskich z oddziałami rosyjskimi. W boju poległo wówczas ok. 500 konfederatów, tyluż ponoć też jeńców wymordowali już po bitwie Rosjanie.

Po II rozbiorze Polski w 1793 roku miasto przeszło do zaboru pruskiego. Dobra liczyła wówczas ok. 900 mieszkańców w 134 domostwach, a ludność trudniła się rolnictwem i rzemiosłem. Czynnych było ponad 80 warsztatów rzemieślniczych, w tym 34 krawieckie, 28 szewskich, 13 kuśnierskich i 8 garncarskich oraz znaczna liczba kramów żydowskich. Pracowały również dwa młyny wodne i garbarnia. W ciągu roku w mieście odbywało się 12 jarmarków. Od 1807 miasto leżało w granicach Księstwa Warszawskiego, zaś po kongresie wiedeńskim w 1815 roku na terenie Królestwa Polskiego. Miasto prywatne Królestwa Kongresowego położone było w 1827 roku w powiecie wartskim, obwodzie kaliskim województwakaliskiego^[6].

Wiek XIX przyniósł miastu znaczne ożywienie gospodarcze. Uruchomione zostały 4 olejarnie i 9 wiatraków oraz rozwijał się handel zbożem, trzodą i wełną. W połowie XIX stulecia Dobra liczyła już ponad 2500 mieszkańców. Podobnie jak inne niewielkie miasta (m.in. niedaleki Brudzew i Władysławów), Dobra utraciła prawa miejskie w 1870 roku zarządzeniem władz rosyjskich. Nie spowodowało to jednak zahamowania w jej rozwoju, bowiem w czterdzieści lat później osiąga, największą w swej historii, liczbę blisko 3900 mieszkańców. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, w 1919 roku Dobra ponownie uzyskuje prawa miejskie. W 1926 roku miasto miało 3486 mieszkańców, w tym 1850 Polaków (53,1%), 1589 Żydów (45,6%), 45 Niemców (1,3%) oraz 2 Rosjan.

W czasie okupacji niemieckiej miasto zostało włączone w granice Rzeszy. Cała ludność żydowska została wymordowana w obozach zagłady, zaś część Polaków wysiedlono do Generalnego Gubernatorstwa.

Krótko po wojnie Dobra przejściowo nie została zaliczona do miast w urzędowym wykazie miast i gmin z 28 lipca 1945^[7]. W okresie PRL-u powstała w mieście Spółdzielnia Kółek Rolniczych.

Kalendarium

• 1386 – pierwszy dokument pisany z informacją o Dobrej,
• 1392 – uzyskanie praw miejskich,
• 1419 – miasto własnością Jana z Grabia,
• 1456 – miasto własnością Mikołaja z Dobrej,
• 1521 – osiedlenie się Żydów,
• 1538 – zniszczenie miasta w wyniku pożaru,
• 1626 – ludność miasta zdziesiątkowana przez epidemię cholery,
• 1641 – erygowanie w Dobrej Bractwa Różańca Świętego,
• 1655 – początek upadku miasta w wyniku potopu szwedzkiego,
• 1708 – kolejna epidemia cholery w Dobrej,
• 23 stycznia 1770 – klęska konfederatów barskich w bitwie pod Dobrą,
• 1780 – zniszczenie pożarem kościoła parafialnego i części miasta,
• 1781 – miasto własnością Ignacego Gałeckiego,
• 1793 – Dobra w granicach zaboru pruskiego,
• 1810 – utworzenie szkoły elementarnej,
• 1813, 1814, 1831, 1837 – kolejne epidemie cholery dziesiątkujące ludność
• 1815 - Dobra w granicach Rosji,
• 3 lipca 1863 – wkroczenie oddziałów powstańczych Edmunda Taczanowskiego,
• 1 października 1863 – potyczka pod Dobrą oddziału kpt. Petza z wojskami rosyjskimi,
• 18 października 1863 – potyczka oddziału ppłk. Matuszewicza z oddziałem rosyjskim,
• 1870 – pozbawienie Dobrej praw miejskich przez władze carskie,
• 1879 – właścicielami miasta Mączyńscy,
• 15 maja 1905 – utworzenie Straży Ogniowej Ochotniczej,
• 1907 – utworzenie strażackiej orkiestry dętej,
• 1912 – zakończenie odbudowy kościoła parafialnego,
• 1915 – ustanowienie przez okupanta miejscowego sądu,
• 1915 – utworzenie Towarzystwa im. Adama Mickiewicza i ufundowanie biblioteki,
• 1917 – pierwsze wybory Rady Miejskiej i burmistrza,
• 1917 założenie przez ks. Sperczyńskiego tercjarstwa zakonu św. Franciszka,
• 1918 – ukończenie budowy remizy strażackiej,
• 1919 – odzyskanie praw miejskich i włączenie do województwa łódzkiego,
• 1922 – utworzenie Szkoły Powszechnej,
• 1939 – okupacja niemiecka i masowe wywózki mieszkańców,
• 7 września 1939 – Podczas walki powietrznej w rejonie Dobrej zostaje zestrzelony przez 2 Bf 110 pchor. Jan Maliński ze 132 Eskadry Myśliwskiej. Rannemu w nogi pilotowi udzielają pomocy mieszkańcy pobliskich Mikulic,
• 1941 – rozebranie przez Niemców modrzewiowego kościółka pw. św. Barbary,
• 21 stycznia 1945 – zajęcie miasta przez Armię Czerwoną, koniec okupacji niemieckiej,
• 30 listopada 1945 – zajęcie miasta przez oddział partyzancki "Groźnego",
• 1992 – zorganizowanie po raz pierwszy dorocznych obchodów Dni Dobrej.

Demografia

• Piramida wieku mieszkańców Dobrej w 2014 roku.

Zabytki

Miejscowy kościół pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny wzniesiony został w stylu neobarokowym według projektu Tomasza Pajzderskiego w 1912 roku, na miejscu poprzedniego, wzmiankowanego w XV wieku, zniszczonego wielokrotnymi pożarami.

Podczas budowy obecnej świątyni odkryto w podziemiach szczątki ludzkie i tablicę z napisem: Tu leżą kości nieszczęśliwych Palaków, którzy zginęli w bitwie z Moskalami – zginęło ok. 500 w roku 1771 (owa bitwa rozegrała się w 1770 roku).

Wnętrze świątyni zdobią XVIII-wieczne obrazy malowane na deskach przedstawiające św. Rozalię, św. Barbarę, św. Katarzynę i anioła z Tobiaszem, które w 2007 roku zostały odrestaurowane. Krucyfiks umieszczony w łuku tęczowym pochodzi z XVI wieku, natomiast figura Chrystusa Zmartwychwstałego z XVII wieku.

 Zobacz też: Parafia Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Dobrej.

Obok świątyni znajduje się neogotycka dzwonnica z 1840 roku, a także budynek plebanii z 1836 roku i głaz upamiętniający sześćsetlecie miasta (z 1992 roku).

Ponadto w mieście zachował się zespół dworski, w skład którego wchodzą: dwór z 1874 roku, zespół gospodarczy (gorzelnia, wozownia, magazyny) oraz park krajobrazowy o powierzchni 7,5 ha z dwustumetrową aleją kasztanowców (pomnik przyrody), stawami i wyspą otoczoną fosą.

Poza wyżej wymienionymi obiektami godne uwagi są także znajdująca się na cmentarzu mogiła żołnierzy polskich poległych w 1939 roku oraz rzeźba ludowa świętego Wawrzyńca stojąca w parku obok kościoła.

Tradycja

• W Dobrej kultywowana jest tradycja Straży Grobu Pańskiego. Straż przy Grobie Pańskim trzymana jest przez tzw. Turków, których obowiązuje specjalna musztra. Najbardziej widowiskowa jest wielkanocna rezurekcja odprawiana rano w Niedzielę wielkanocną.
• Procesja Emaus w Poniedziałek Wielkanocny. W drugi dzień świąt Wielkiej Nocy o godzinie 5:30 sprzed kościoła parafialnego wyrusza procesja złożona z samych mężczyzn oraz młodzieży i dzieci płci męskiej. Na czele procesji niesiona jest figurka Chrystusa Zmartwychwstałego i chorągwie kościelne, które w trakcie wędrówki ozdabiane są koronami splecionymi z młodych pędów zbóż. Procesja wędruje szlakiem dawnej granicy miasta, śpiewając przez całą drogę kościelne pieśni. W trakcie wędrówki pątnicy kilkunastokrotnie zatrzymują się przy napotkanych kapliczkach i krzyżach, zakopując przy nich wosk dla lepszego urodzaju.

Sport

W mieście działa klub piłki nożnej, Wicher Dobra, grający w sezonie 2016/2017 w IV lidze.

Zobacz też

• Parafia Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Dobrej
• Historia Żydów w Dobrej
• Nowy cmentarz żydowski w Dobrej
• Stary cmentarz żydowski w Dobrej
• Dobra

Przypisy

Bibliografia

• Dobra – zarys dziejów miasta, S. Stasiak
• PiotrP. Maluśkiewicz PiotrP., Ziemia konińska – przewodnik turystyczny, Konin: „Apeks”, 1997, ISBN 83-86139-28-5, OCLC 750945451 . Brak numerów stron w książce
• Andrzej CzesławA.C. Nowak Andrzej CzesławA.C., Konin, Turek, Dobra, Golina, Rychwał, Tuliszków oraz okolice – przewodnik turystyczny, Poznań: Centralny Ośrodek Informacji Turystycznej, 1987, ISBN 83-85034-04-8, OCLC 69453891 . Brak numerów stron w książce

Linki zewnętrzne

• Serwis Internetowy Miasta i Gminy Dobra
• Biuletyn Informacji Publicznej Urzędu Miejskiego w Dobrej
• Historia Żydów w Dobrej. sztetl.org.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-05)]. na portalu Wirtualny Sztetl
• Dobra 1 (1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 65 .