Daleszyce
Zobacz w indeksie Słownika geograficznego Królestwa Polskiego hasło Daleszyce |
Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa. |
miasto w gminie miejsko-wiejskiej | |||
Rynek | |||
| |||
Państwo | Polska | ||
---|---|---|---|
Województwo | |||
Powiat | kielecki | ||
Gmina | Daleszyce | ||
Aglomeracja | kielecka | ||
Prawa miejskie | 1569–1870, 2007 | ||
Burmistrz | Dariusz Meresiński | ||
Powierzchnia | 15,50 km² | ||
Populacja (31.12.2021) • liczba ludności • gęstość | |||
Strefa numeracyjna | (+48) 41 | ||
Kod pocztowy | 26-021 | ||
Tablice rejestracyjne | TKI | ||
Położenie na mapie gminy Daleszyce | |||
Położenie na mapie Polski | |||
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego | |||
Położenie na mapie powiatu kieleckiego | |||
50°48′13″N 20°48′27″E/50,803611 20,807500 | |||
TERC (TERYT) | 2604054 | ||
SIMC | 0236429 | ||
Urząd miejski Plac Staszica 926-021 Daleszyce | |||
| |||
| |||
Strona internetowa |
Daleszyce – miasto w południowej Polsce, położone w województwie świętokrzyskim, w powiecie kieleckim, siedziba gminy wiejsko-miejskiej Daleszyce. Ośrodek miejski aglomeracji kieleckiej.
Według danych z 1 stycznia 2018 Daleszyce liczyły 2 914 mieszkańców[1].
Były miastem biskupstwa krakowskiego w województwie sandomierskim w ostatniej ćwierci XVI wieku[3]. Miasto rządowe Królestwa Kongresowego położone było w 1827 roku w powiecie kieleckim, obwodzie kieleckim województwa krakowskiego[4].
Położenie
Według danych z 31 grudnia 2010 r. powierzchnia miasta wynosiła 15,50 km²[5].
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa kieleckiego.
Przez miasto przechodzi niebieski szlak turystyczny z Chęcin do Łagowa.
Dojazd z Kielc zapewniają autobusy komunikacji miejskiej linii 11[6].
Historia
Daleszyce niemal od początku swojego istnienia dzięki nadaniom książęcym należały do biskupów krakowskich[7]. W 1220 r. bp Iwon Odrowąż nakazał wybudować tu kościół parafialny pw. św. Michała, dziś na jego miejscu stoi kościół ze znacznie późniejszego okresu, rozbudowany w 1912 r., w którym w południowej ścianie kaplicy znajduje się zegar słoneczny z 1629 r., we wnętrzu zaś – obraz Matki Boskiej z XVI w. W 1362 r. miejscowość odwiedził król Kazimierz Wielki. W 1569 r. za wstawiennictwem bp. Filipa Padniewskiego Daleszyce otrzymały prawa miejskie (przywilej ten, nadany przez Zygmunta Augusta, został odebrany w 1869 r., za udział mieszkańców w powstaniu styczniowym[7] i przywrócony z początkiem 2007 r. na mocy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 27 lipca 2006 r.[8]).
W 1869 r. w miejscowości utworzono gminę żydowską. Według spisu z 1937 r. w Daleszycach zamieszkiwało 525 Żydów, których podczas II wojny światowej Niemcy deportowali do obozu zagłady w Treblince.
W czasie wojny okolice Daleszyc stanowiły miejsce akcji partyzanckich, głównie oddziału AK "Barabasza" (najważniejsze miały miejsce 26 lipca i 3 sierpnia 1944 roku)
3 sierpnia 1944 r. oddział "Barabasza" uderzył na niemiecką jednostkę pacyfikującą Daleszyce. Na jego prośbę z pomocą oddziałowi AK przyszła brygada Armii Ludowej "Grunwald" pod dowództwem mjr. Józefa Sobiesiaka (ps. "Maks") kierując do walki 6 moździerzy. Ogień moździerzy ustawionych na okolicznym wzgórzu spowodował śmierć 22 hitlerowców i wycofanie się pozostałych. Uwolniono również zakładników, których Niemcy chcieli uprowadzić[9]. W odwecie 5 sierpnia 1944 r. w Górnie zamordowanych zostało ze szczególnym okrucieństwem i sadyzmem przez Korpus Kawalerii Kałmuckiej szesnaście osób uprowadzonych z Daleszyc. Po kilku dniach 12 sierpnia 1944 r. oddziały Wehrmachtu najpierw ostrzelały Daleszyce z artylerii, a potem spaliły wieś[10]. Na rynku znajduje się pomnik upamiętniający pomordowanych.
W ciągu wieków Daleszyce wielokrotnie nękane były pożarami, ich obecna zabudowa wzniesiona została na wzór dawnej świętokrzyskiej architektury w 1946 r.
W 1972 r. założony został w miejscowości klub sportowy Spartakus.
Demografia
Na koniec 2010 r. miasto liczyło 2953 mieszkańców[11].
- Piramida wieku mieszkańców Daleszyc w 2014 roku[1].
Zabytki
Do rejestru zabytków nieruchomych zostały wpisane obiekty[12]:
- układ urbanistyczny (nr rej.: A.308 z 30.03.1988),
- kościół parafialny pw. św. Michała Archanioła z XIII i XVII w., przebudowany w latach 1907–1920, wraz z dzwonnicą bramną z 1833 r. (nr rej.: A.309/1-2 z 30.03.1988),
- cmentarz parafialny z kaplicą (nr rej.: A.310/1-2 z 30.03.1988 i z 17.06.1992),
- przydrożna kapliczka pw. św. Jana Nepomucena z połowy XIX w. (nr rej.: A.311 z 30.03.1988),
- drewniane domy przy ul. Głowackiego nr 9, 11, 14, 15, 16, z XIX do I połowy XX w. (nr rej.: A.874 z 20.10.1955).
-
-
-
- Dzwonnica bramna przy kościele św. Michała Archanioła
- Kapliczka św. Jana Nepomucena
- Cmentarz parafialny z kaplicą
-
- Drewniany dom przy ul. Głowackiego
-
-
-
-
-
-
Wspólnoty wyznaniowe
- Kościół rzymskokatolicki:
- Świadkowie Jehowy:
- zbór Daleszyce (Sala Królestwa ul. Zagórze 12a)[13].
Zobacz też
- Spartakus Daleszyce, klub piłki nożnej
- Synagoga w Daleszycach
- Cmentarz żydowski w Daleszycach
Przypisy
- ↑ a b c Daleszyce w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11] , liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2018r.
- ↑ Województwo sandomierskie w drugiej połowie XVI wieku. ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 1993, s. 112 .
- ↑ Tabella miast, wsi, osad Królestwa Polskiego, z wyrażeniem ich położenia i ludności, alfabetycznie ułożona w Biórze Kommissyi Rządowéy Spraw Wewnętrznych i Policyi. T. 1 : A-Ł, Warszawa 1827, s. 93.
- ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2011 r., GUS, 10 sierpnia 2011, s. 143, ISSN 1505-5507 .
- ↑ Linia 11 [online], Zarząd Transportu Miejskiego w Kielcach [dostęp 2012-10-26] .
- ↑ a b Historia [online], deleszyce.pl, 19 sierpnia 2007 [dostęp 2014-04-04] [zarchiwizowane z adresu 2014-04-07] .
- ↑ Dz.U. z 2006 r. nr 137, poz. 972
- ↑ Józef BolesławJ.B. Garas Józef BolesławJ.B., Oddziały Gwardii Ludowej i Armii Ludowej 1942–1945, Wydawnictwo MON, 1971, s. 335 .
- ↑ JózefJ. Fajkowski JózefJ., JanJ. Religa JanJ., Zbrodnie hitlerowskie na wsi polskiej 1939-1945, Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza, 1981 .
- ↑ Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 31 XII 2010 r., GUS, 10 czerwca 2011, s. 96, ISSN 1734-6118 .
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo świętokrzyskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023, s. 26 [dostęp 2015-11-05] .
- ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2020-07-23] .
Bibliografia
- Tadeusz Dybczyński, Przewodnik po Górach Świętokrzyskich, Warszawa 1912
- Ryszard Garus, Znakowane szlaki turystyczne woj. kieleckiego, Kielce 1983
- Urbański K., Gminy żydowskie małe w województwie kieleckim w okresie międzywojennym, Kielce 2006
- Józef Fajkowski, Jan Religa: Zbrodnie hitlerowskie na wsi polskiej 1939-1945. Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza, 1981
Linki zewnętrzne
- Historia Żydów w Daleszycach na portalu Wirtualny Sztetl
- Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury w Daleszycach
- Daleszyce, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 895 .
- p
- d
- e
Miasta |
|
---|
- p
- d
- e
- Siedziba gminy: Daleszyce
Miasta |
|
---|---|
Wsie | |
Osady leśne |
|
Integralne części wsi |
|
- p
- d
- e
Miasta |
|
---|---|
Gminy miejsko-wiejskie |
|
Gminy wiejskie |
|
- p
- d
- e
- Siedziba powiatu – Kielce
Przynależność wojewódzka |
|
---|---|
Miasta |
|
Osiedla (1954–72) |
|
Gminy wiejskie (1867–1954 i 1973–75) |
|
Gromady (1954–72) |
|
- p
- d
- e
Legenda: (1) w nawiasach podano okres praw miejskich; (2) wytłuszczono miasta trwale restytuowane; (3) tekstem prostym opisano miasta nierestytuowane, miasta restytuowane przejściowo (ponownie zdegradowane) oraz miasta niesamodzielne, włączone do innych miast (wyjątek: miasta połączone na równych prawach, które wytłuszczono); (4) gwiazdki odnoszą się do terytorialnych zmian administracyjnych: (*) – miasto restytuowane połączone z innym miastem (**) – miasto restytuowane włączone do innego miasta (***) – miasto nierestytuowane włączone do innego miasta (****) – miasto nierestytuowane włączone do innej wsi; (5) (#) – miasto zdegradowane w ramach korekty reformy (w 1883 i 1888); (6) zastosowane nazewnictwo oddaje formy obecne, mogące się różnić od nazw/pisowni historycznych.
|
Źródła: Ukaz do rządzącego senatu z 1 (13) czerwca 1869, ogłoszony 1 (13 lipca) 1869. Listy miast poddanych do degradacji wydano w 20 postanowieniach między 29 października 1869 a 12 listopada 1870. Weszły one w życie: 13 stycznia 1870, 31 maja 1870, 28 sierpnia 1870, 13 października 1870 oraz 1 lutego 1871 (Stawiski).