Rzgów

Zobacz w indeksie Słownika geograficznego Królestwa Polskiego hasło Rzgów

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: inne znaczenia.

Rzgów

miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Fragment rynku
Herb Flaga
Państwo	Polska
Województwo	łódzkie
Powiat	łódzki wschodni
Gmina	Rzgów
Prawa miejskie	1502/2006
Burmistrz	Mateusz Kamiński
Powierzchnia	16,77[1] km²
Wysokość	183 - 206[2] m n.p.m.
Populacja (2022) • liczba ludności • gęstość	3445[1] 205[1] os./km²
Strefa numeracyjna	+48 42
Kod pocztowy	95-030
Tablice rejestracyjne	ELW
Położenie na mapie gminy Rzgów Rzgów
Położenie na mapie Polski Rzgów
Położenie na mapie województwa łódzkiego Rzgów
Położenie na mapie powiatu łódzkiego wschodniego Rzgów
51°39′47″N 19°29′22″E/51,663056 19,489444
TERC (TERYT)	1006104
SIMC	0415787
Urząd miejski Plac 500-lecia 22 95-030 Rzgów
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa
BIP

Rzgów – miasto^[3] w Polsce, położone w województwie łódzkim, w powiecie łódzkim wschodnim, w gminie Rzgów, nad rzeką Ner, będące częścią aglomeracji łódzkiej.

W końcu XVI wieku Rzgów był miastem duchownym^[4] należącym do kapituły katedralnej krakowskiej, zlokalizowanym w powiecie piotrkowskim województwa sieradzkiego^[5]. Południowa część dzisiejszego Rzgowa, wraz z historycznym centrum (położonym na lewym brzegu Neru) znajdowała się w XVI wieku w powiecie piotrkowskim województwa sieradzkiego; natomiast północny, prawobrzeżny obszar miasta, leżał w powiecie brzezińskim województwa łęczyckiego^[5]. Rzgów zatem leży na pograniczu dwóch regionów historycznych, gdzie jego część na lewym brzegu Neru znajduje się w ziemi sieradzkiej, a prawobrzeżna w ziemi łęczyckiej^[6]. Miasto uzyskało lokację miejską w 1467 roku, jednakże nie została ona zrealizowana; ponowna lokacja miała miejsce w 1502 roku, a degradacja statusu miejskiego nastąpiła w 1870 roku, aby ostatecznie przywrócić prawa miejskie w 2006 roku^[7].

W Rzgowie znajduje się największe w Europie centrum handlu odzieżą i tekstyliami, znane jako Centrum Handlowe Ptak.

Miasto jest również członkiem Międzynarodowego Stowarzyszenia Miast Cittàslow^[8].

Klimat

Według klasyfikacji klimatów Köppena Rzgów leży w strefie klimatycznej Dfb (Klimat kontynentalny z ciepłym latem).

Klimat Rzgowa[9]
Miesiąc	Sty.	Lut.	Mar.	Kwi.	Maj	Cze.	Lip.	Sie.	Wrz.	Paź.	Lis.	Gru.	Rok
Średnie dzienne maksimum (°C)	0.3	2.1	6.9	13.6	18.5	21.7	23.7	23.5	18.6	12.7	7.2	2.4	12.6
Średnia dobowa (°C)	−2.0	−0.8	3.0	8.9	14.0	17.5	19.5	19.1	14.5	9.3	4.7	0.4	9.0
Średnie dzienne minimum (°C)	−4.5	−3.9	−1.0	3.8	8.9	12.5	14.8	14.5	10.4	6.1	2.3	−1.7	5.2
Średnie opady (mm)	48	44	52	51	74	72	96	66	62	48	48	51	712

Historia

Czasy nowożytne

Pierwsze wzmianki o Rzgowie pochodzą z 1378 roku, kiedy to lokowano wieś na prawie niemieckim. W 1460 roku kapituła krakowska, za kwotę 130 grzywien, zakupiła od Andrzeja z Pabianic, plebana w Targowisku, wójtostwo w Rzgowie oraz młyn wodny na Nerze. W 1467, za sprawą starań ówczesnych właścicieli miasta, kapituły katedralnej krakowskiej i z nadania króla Kazimierza Jagiellończyka, miasto otrzymało prawa miejskie^[10].

W 1469 roku Krakowska Kapituła Katedralna wzniosła w Rzgowie kościół św. Stanisława. Miejscowość odnotowana została także w historycznych dokumentach podatkowych. Z dziewięciu łanów kmiecych kapituła pobierała czynsz w wysokości 14 groszy od dwóch ogrodów oraz z trzeciego fertona, a także 2 kapłony, 30 jaj oraz 12 wozów drewna od każdego łanu. W dokumentach odnotowano również pasieki dworu pabianickiego, dające do dwóch miar miodu^[10].

W 1552 roku w miejscowości odnotowano młyn z trzema kołami wodnymi, zwanym folusz. Wówczas miasto płaciło 1 złoty i 6 groszy szosu. W wykazie poborowym z 1563 roku podano, że w Rzgowie pracowało 90 rzemieślników, każdy płacący po 4 grosze szosu^[10].

Okres rozbiorów

Po rozbiorach Polski Rzgów znalazł się początkowo w granicach zaboru pruskiego. Po 1795 roku, wraz z dobrami kapituły, tworzył królewską domenę pabianicką. W latach 1807–1815 miejscowość należała do Księstwa Warszawskiego, a po jego podziale – do zaboru rosyjskiego w Królestwie Polskim. W XIX-wiecznym Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego Rzgów został wymieniony jako osada miejska, dawniej miasteczko, leżące w powiecie łódzkim, w gminie Gospodarz i parafii Rzgów. Prawa miejskie miasto straciło w roku 1870, w wyniku carskiej reformy administracyjnej^[10].

W 1827 roku w Rzgowie znajdowało się 162 domów zamieszkanych przez 997 mieszkańców. W 1862 roku liczba domów wzrosła do 176, a mieszkańców do 1559. W mieście odbywało się wówczas 6 jarmarków rocznie. W 1889 w miejscowości znajdowało się 228 domów; głównie drewnianych, zamieszkiwanych przez 1656 mieszkańców. W miasteczku stał murowany kościół, urząd gminy, oraz szkoła początkowa. Cała miejscowość liczyła w sumie 2444 morgi powierzchni, w tym 1730 mórg gruntów ornych^[10].

W nocy z 25 na 26 lipca 1812 roku miał miejsce pożar Rzgowa, który wybuchł przy ulicy Tuszyńskiej. W ciągu trzech godzin spłonęło 140 domów, budynki gospodarskie, 70 stodół, a także proboszczówka i inne obiekty^[11].

Z kolei latem 1918 roku miał miejsce kolejny pożar Rzgowa, który wybuchł od iskry z parowozu kolejki dojazdowej ŁWEKD. Pożar ten zakończył okres drewnianej zabudowy osady, która wcześniej dominowała – osada została odbudowana w cegle, zyskując wyraźnie charakter miejski.

II wojna światowa

W okresie II wojny światowej Rzgów został wcielony w granice III Rzeszy i znalazł się w granicach tzw. Kraju Warty (Warthegau) pod nazwą Rzgow. W 1943 roku niemieccy okupanci zmienili nazwę na nową, ahistoryczną Lancellenstätt^[12] od Otto Quirina Lancelle'a, który był dowódcą baterii podczas bitwy pod Łodzią w 1914 roku^[13].

Historia powojenna i współczesna

Do 1953 roku Rzgów był siedzibą gminy Gospodarz, w 1954 roku stał się siedzibą gromady o tej samej nazwie^[14] i był nią do roku 1973^[15], kiedy to reaktywowano gminę Rzgów^[16]. W latach 1975–1998 miejscowość znajdowała się w starym województwie łódzkim. 1 stycznia 2006 Rzgów odzyskał prawa miejskie^[3].

Po zmianie ustroju społeczno-gospodarczego w Polsce od czerwca 1989 roku, w latach 90. XX wieku nastąpił znaczący rozwój miasta, głównie w oparciu o rozwijające się w nim i w pobliżu duże targowiska odzieży i artykułów włókienniczych. Inicjatorami tych przemian były dwie miejscowe rodziny: Antoniego Ptaka i Gałkiewiczów^[17].

Demografia

• Piramida wieku mieszkańców Rzgowa w 2014 roku^[18].

Infrastruktura

Drogi przebiegające przez Rzgów:

• Droga ekspresowa S8 (E67): granica państwa – Kudowa-Zdrój – Wrocław – Warszawa – Białystok – Budzisko – granica państwa
• Droga krajowa nr 12: granica państwa – Łęknica – Żary – Leszno – Kalisz – Sieradz – Piotrków Trybunalski – Radom – Lublin – Chełm – Berdyszcze – granica państwa
• Droga krajowa nr 71: Sosnowiec-Pieńki – Zgierz – Pabianice – Rzgów
• Droga krajowa nr 91: Gdańsk – Toruń – Włocławek – Łódź – Piotrków Trybunalski – Radomsko – Częstochowa – Podwarpie
• Droga wojewódzka nr 714: Rzgów – Kurowice
• Przez Rzgów przebiega łódzka magistrala rowerowa.

W latach 1916–1978 Rzgów był również skomunikowany z Łodzią poprzez podmiejską sieć tramwajową relacji Łódź – Tuszyn. W latach 1916–1948 linia obsługiwana była przez Łódzkie Wąskotorowe Elektryczne Koleje Dojazdowe i miała status kolejki dojazdowej. Początkowo napędzana była trakcją parową, którą w 1927 roku zastąpiono trakcją elektryczną. W okresie II wojny światowej linia otrzymała numer 80. Przed i po wojnie tramwaj był oznakowany nazwą docelowego przystanku, czyli Tuszyna. Od 1956 linia otrzymała numer 42, który zachowano do jej likwidacji w 1978 roku^[19]. 17 czerwca 1978 roku, w związku z gruntowną przebudową drogi Łódź – Piotrków Trybunalski, likwidacji uległ odcinek Rzgów – Tuszyn tej linii^[20]. Od tego czasu, do całkowitej likwidacji linii rzgowsko-tuszyńskiej (z dniem 1 czerwca 1993), nową krańcówkę umieszczono przy ulicy Tuszyńskiej^[21]. Obecnie po trasie tej linii kursują autobusy MPK-Łódź (linie 50A i 50B)^[22]. W 2017 roku MPK Łódź uruchomiło linię 56B, później przemianowaną na 56^[23].

Edukacja

Istnienie w miejscowości szkoły początkowej odnotował w 1889 roku XIX-wieczny Słownik geograficzny Królestwa Polskiego^[10].

Obecnie w Rzgowie znajduje się Przedszkole Miejskie i Szkoła Podstawowa im. Jana Długosza.

Zabytki

Do rejestru zabytków^[24] wpisany jest jeden obiekt:

• późnorenesansowy kościół parafialny św. Stanisława (nr rej.: 123-VII-1 z 23.08.1946 oraz A/155/189 z 29.08.1967)^[25], wzniesiony ok. 1630 r. murowany, jednonawowy z ośmioboczną wieżą, szczytami ozdobionymi attykami i wyposażeniem barokowym.

Do gminnej ewidencji zabytków wpisane są obiekty:

• osiem stanowisk archeologicznych^{[26][27][28][29][30][31][32][33]},
• cmentarz choleryczny z okresu 2 połowy XIX wieku, znajdujący się przy obecnej ulicy Księżycowej^[34],
• cmentarz z okresu II wojny światowej, znajdujący się przy południowej granicy miasta^[35],
• cmentarz rzymskokatolicki z początku XIX wieku^[36],
• dom przy ulicy Pabianickiej 1 z początku XX wieku, obecnie nieistniejący^[37],
• dom przy ulicy Pabianickiej 2 z przełomu XIX/XX wieku^[38],
• dom przy ulicy Plac 500-lecia 20, powstały po 1820 roku^[39],
• dom przy ulicy Tuszyńskiej 1 z 1880 roku^[40],
• dom przy ulicy Tuszyńskiej 8 z końca XIX wieku^[41],
• budynek straży pożarnej przy ulicy Plac 500-lecia 23 z połowy XIX wieku, obecnie nieistniejący^[42].

Sport

Na terenie miasta od 1946 roku działa klub piłkarski "Zawisza Rzgów", grający na stadionie im. Henryka Śmiechowicza przy ulicy Tuszyńskiej 56^[43].

Przy szkole podstawowej podstawowej otwarto zespół boisk Orlik 2012^[44]. Obok wybudowano wielofunkcyjny Gminny Ośrodek Sportu, Turystyki i Rekreacji^[45].

Urodzeni w Rzgowie

• Teofil Władysław Belina Brzozowski – lekarz i działacz społeczny^[46],
• Mirosław Leśniewski – oficer, pilot Wojska Polskiego^[47],
• Tadeusz Makiewicz – historyk, prof. dr hab^[48].

Przypisy

Bibliografia

• Anna Gałkiewicz, Fenomen Rzgowa, Rzgów 2005, ISBN 83-922457-0-9, 9788392245704

Linki zewnętrzne

• Rzgów (1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 166 .