Zamek na wzgórzu Grojec w Żywcu

Zamek na wzgórzu Grojec w Żywcu

nr rej. 836 z 22 listopada 1968 oraz A-383/80 z 29 grudnia 1980[1]
Wzgórze Grojec (2018)
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Miejscowość	Żywiec
Adres	Grojec
Typ budynku	zamek
Zniszczono	1477
Położenie na mapie Żywca Zamek na wzgórzu Grojec w Żywcu
Położenie na mapie Polski Zamek na wzgórzu Grojec w Żywcu
Położenie na mapie województwa śląskiego Zamek na wzgórzu Grojec w Żywcu
Położenie na mapie powiatu żywieckiego Zamek na wzgórzu Grojec w Żywcu
49°39′41″N 19°11′52″E/49,661389 19,197778

Zamek na wzgórzu Grojec w Żywcu – zniszczony średniowieczny obiekt obronny (zamek^[2]), położony na szczycie wzgórza Grojec w Żywcu, wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa śląskiego jako ruiny.

Historia

Wzgórze Grojec (612 m n.p.m.) wznosi się w widłach Soły i Koszarawy; XIX-wieczne źródła podają, że w połowie XIII wieku na jego szczycie miał się znajdować zamek łowiecki^[3]. Badania archeologiczne prowadzone w latach 1937 i 1983, skonfrontowane przez badaczy ze źródłami pisanymi, pozwoliły częściowo odtworzyć historię zamku:

• Początkowo na szczycie wzgórza Grojec znajdowała się wczesnośredniowieczna warownia; jej dokładne datowanie okazało się niemożliwe, gdyż duża część terenu została zniszczona w trakcie budowy telewizyjnej stacji przekaźnikowej po II wojnie światowej.

• Na początku XV wieku na szczycie wzniesienia powstał zamek Bożywoja i Włodka Skrzyńskich herbu Łabędź, znanych rycerzy rabusiów, lenników Księstwa Oświęcimskiego, poświadczony w źródłach pisanych.

• Później zamek ten przeszedł w ręce Komorowskich herbu Korczak. Komorowscy sprzyjali królowi Węgier Maciejowi Korwinowi, który sprzymierzył się z zakonem krzyżackim przeciwko Polsce, toteż w drugiej połowie lat 70. XV wieku król Kazimierz Jagiellończyk nakazał podjęcie przeciwko nim akcji zbrojnej i opanowanie należących do nich zamków. Według Jana Długosza zadanie to wykonały wojska królewskie pod dowództwem starosty krakowskiego Jakuba z Dębna, które w 1477 roku zdobyły trzy zamki kontrolowane przez Komorowskich: zamek w Barwałdzie, poprzednio również należący do Włodka Skrzyńskiego, zamek w Szaflarach i zamek w Żywcu; Długosz pisze, że zdobyte wówczas warownie były oblegane z użyciem „ogromnych dział” i że zamek w Żywcu został spalony^[4]. Współczesna literatura przedmiotu podaje w oparciu o dane archeologiczne, że w trakcie akcji wojsk królewskich przeciwko Komorowskim zniszczono dwa obiekty obronne w rejonie Żywca: pierwotny zamek usytuowany na terenie miasta, w miejscu obecnego Starego Zamku w Żywcu, i zamek na wzgórzu Grojec^[5].

Badania archeologiczne na Grojcu podjęli w 1937 r. Tadeusz Reyman, Rudolf Jamka i Tadeusz Sulimirski. Najstarsze ślady osadnictwa odkryte przez archeologów na wzgórzu Grojec pochodziły z okresu łużyckiego. Na terenie majdanu zamkowego znaleziono szereg artefaktów metalowych (m. in. gwoździe, nóż, wędzidło końskie i grot bełtu do kuszy) oraz srebrny denar Władysława Jagiełły^[6]. Materiał zabytkowy zgromadzony w trakcie tych wykopalisk, przechowywany w Muzeum Miejskim w Żywcu, zaginął podczas II wojny światowej.

Plan zamku

Spłaszczony szczyt wzniesienia, na którym znajduje się grzebień nagich skałek, był otoczony suchą fosą i wałem wzniesionym na planie wydłużonego owalu o długości około 100 metrów i szerokości około 40 metrów, zbudowanym z gliny i dużych głazów z piaskowca. Na terenie majdanu odkryto szczątki drewnianej zabudowy^[6].

Szlaki turystyczne

Przez szczyt wzgórza Grojec przebiega żółty szlak turystyczny z centrum Żywca przez Mały Grojec (422 m n.p.m.) do Żywca-Zabłocia.

Przypisy

Bibliografia

• G. Leńczyk, Katalog grodzisk i zamczysk z terenu Małopolski, Muzeum Archeologiczne w Krakowie, Kraków 1983
• J. Marszałek, Katalog grodzisk i zamczysk w Karpatach, Wydawnictwo Stanisław Kryciński, Warszawa 1993