Język abun

Język abun, także: yimbun, a nden, karon, manif^[1] – język papuaski używany w prowincji Papua Zachodnia w Indonezji^[2], w północnej części półwyspu Ptasia Głowa^[3]. Według danych z 1995 roku posługuje się nim 3 tys. osób^[1].

Nie jest blisko spokrewniony z żadnym innym językiem. Znalazł się w propozycji fyli zachodniopapuaskiej^[4][5][a], lecz część źródeł wskazuje, że jest to język izolowany^[1][6]. D.A.L. Flassy (2002) łączy abun z maybrat oraz językami zachodniej Ptasiej Głowy, tworząc rodzinę języków toror^[7]. S. Wichmann (2013) również uważa te języki za spokrewnione^[8]. K. Berry i Ch. Berry (1987) rozpatrują abun i maybrat jako odosobnione języki fyli zachodniopapuaskiej^[9]. Języki centralnej Ptasiej Głowy, pomimo odrębnych zasobów słownictwa, dzielą wiele podobieństw strukturalnych^[7]. G. Holton i M. Klamer (2018) oraz H. Hammarström (2018) nie potwierdzają ich pokrewieństwa^[7][10].

Dzieli się na trzy/cztery dialekty: abun ji /l/, abun ji /r/ (dwa warianty południowe, wyróżniane na podstawie używanej głoski), abun ye, abun tat. Ich nazwy, używane przez samych tubylców, pochodzą od form zaimka 1. os. lp^[11]. Alternatywne nazwy dialektów abun ji i abun tat to kolejno „madik” i „karon pantai”^[2][12]. Nazwa „madik” została nadana przez użytkowników języka moi, a „karon” to pejoratywne określenie spopularyzowane przez lud Biak^[4][13]. Niegdyś wyróżniano odrębne języki madik i karon pantai, ale w nowszej literaturze zarzucono tę praktykę^[14]. Wszystkie dialekty są do siebie zbliżone, przy czym poziom wzajemnej zrozumiałości spada wraz z rosnącą odległością geograficzną^[11].

Jest językiem tonalnym^[15]. Niektóre cechy łączą go z językami austronezyjskimi (szyk wyrazów SVO, mało złożona morfologia)^[16][17]. W zakresie struktury zdaniowej i słownictwa wykazuje pewne wpływy języka indonezyjskiego^[18]. Jednakże dość niewielka liczba użytkowników tego języka posługuje się sprawnie indonezyjskim^[19]. Dużą grupę pożyczek słownikowych tworzą wyrazy z języka biak^[20]. Pod względem leksykalnym jest najbliższy językowi maybrat (a w szczególności dialektowi karon dori)^[21].

Posługuje się nim grupa etniczna Abun (na północ od Ayamaru i Karon Dori/Mare). Czasem spotykana nazwa „Karon” jest niejednoznaczna; odnosi się także do społeczności Karon Dori, której język jest blisko spokrewniony z maybrat^[22]. Sam lud Abun identyfikuje się jako „Yenden” (ye- – „osoba”, nden – „dżungla”), a swój język nazywa „abun” (a – „język”, bun – „wnętrze lądu”; sporadycznie „anden”), przy czym ta pierwsza nazwa nie jest znana osobom z zewnątrz^[13]. Inne określenia to „Manif” (używane przez lud Mare) i „Yimbun”^[14].

Sporządzono opis jego gramatyki (A description of Abun, 1999)^[23] .

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Christine Berry: The art of the storyteller in Abun society. W: Jelle Miedema, Cecilia Odé, Rien A.C. Dam (red.): Perspectives on the Bird‘s Head of Irian Jaya, Indonesia; Proceedings of the Conference, Leiden, 13–17 October 1997. Amsterdam–Atlanta: Rodopi, 1998, s. 519–534. DOI: 10.1163/9789004652644_028. ISBN 978-9-004-65264-4. ISBN 978-9-042-00644-7. OCLC 41025250. [dostęp 2022-09-22]. (ang.).
• Christine Berry, Keith Berry: A description of Abun: a west Papuan language of Irian Jaya. Canberra: Pacific Linguistics, Research School of Pacific and Asian Studies, Australian National University, 1999, seria: Pacific Linguistics B-115. DOI: 10.15144/PL-B115. ISBN 0-85883-482-0. OCLC 38834381. (ang.).
• Keith Berry, Christine Berry: A Survey of Some West Papuan Phylum Languages. W: Peter J. Silzer, Joyce K. Sterner (red.): Workpapers in Indonesian Languages and Cultures. T. 4. Summer Institute of Linguistics, 1987, s. 25–80. OCLC 896388316. [dostęp 2023-05-01]. (ang.).
• Harald Hammarström: Language isolates in the New Guinea region. W: Lyle Campbell (red.): Language Isolates. Abingdon–New York: Routledge, 2018, s. 287–322, seria: Routledge Language Family Series. DOI: 10.4324/9781315750026-11. ISBN 978-1-315-75002-6. OCLC 1000447105. (ang.).
• Gary Holton, Marian Klamer: The Papuan languages of East Nusantara and the Bird’s Head. W: Bill Palmer (red.): The Languages and Linguistics of the New Guinea Area: A Comprehensive Guide. Berlin–Boston: Walter de Gruyter, 2018, s. 569–640, seria: The World of Linguistics 4. DOI: 10.1515/9783110295252-005. ISBN 978-3-11-029525-2. OCLC 1041880153. [dostęp 2022-08-15]. (ang.).
• Michael C. Howard: Bark-cloth in Western New Guinea. W: Michael C. Howard (red.): Bark-cloth in Southeast Asia. Bangkok: White Lotus Press, 2006, s. 169–218, seria: Studies in the Material Cultures of Southeast Asia 10. ISBN 974-480-096-8. OCLC 166254124. (ang.).
• Bill Palmer: Language families of the New Guinea Area. W: Bill Palmer (red.): The Languages and Linguistics of the New Guinea Area: A Comprehensive Guide. Berlin–Boston: Walter de Gruyter, 2018, s. 1–20, seria: The World of Linguistics 4. DOI: 10.1515/9783110295252-001. ISBN 978-3-11-029525-2. OCLC 1041880153. (ang.).
• Clemens L. Voorhoeve: West Papuan Phylum languages on the mainland of New Guinea: Bird's Head (Vogelkop) Peninsula. W: Stephen A. Wurm (red.): New Guinea area languages and language study, Vol. 1, Papuan languages and the New Guinea linguistic scene. Canberra: Department of Linguistics, Research School of Pacific Studies, Australian National University, 1975, s. 717–728, seria: Pacific Linguistics C-38. DOI: 10.15144/PL-C38.717. ISBN 978-0-85883-131-5. OCLC 2565788. (ang.).
• Søren Wichmann: A classification of Papuan languages. W: Harald Hammarström, Wilco van den Heuvel (red.): History, contact and classification of Papuan languages. Port Moresby: Linguistic Society of Papua New Guinea, 2013, s. 313–386, seria: Language and Linguistics in Melanesia, Special Issue 2012. (ang.).