Stefan Rago

Stefan Rago
Ciepcio
Ilustracja
major kawalerii major kawalerii
Data i miejsce urodzenia

2 lutego 1896
Nowo Aleksandria

Data i miejsce śmierci

27 listopada 1938
Ździar

Przebieg służby
Lata służby

1915–1938

Siły zbrojne

Wojsko Polskie

Jednostki

24 Pułk Ułanów

Stanowiska

dowódca dywizjonu

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa
wojna polsko-bolszewicka

Faksymile
Odznaczenia
Odznaka honorowa za Rany i Kontuzje
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Niepodległości Krzyż Walecznych (1920–1941, trzykrotnie) Krzyż Zasługi za Dzielność (1928-1992) Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921 Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości Medal Srebrny za Długoletnią Służbę Medal Pamiątkowy Jubileuszowy 10 Rocznicy Wojny Niepodległościowej Medal Zwycięstwa (międzyaliancki)
Multimedia w Wikimedia Commons
Stefan Rago
Uroczystości pogrzebowe
Marszałek Edward Śmigły-Rydz (na pierwszym planie z lewej) w otoczeniu generalicji przed kościołem garnizonowym, w oczekiwaniu na przeniesienie zwłok do kościoła
Wyniesienie trumny z kościoła garnizonowego
Grób Stefana Rago na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach

Stefan Rago, przydomek „Ciepcio”[1] (ur. 2 lutego 1896 w Nowo Aleksandrii, zm. 27 listopada 1938 pod Ździarem) – major kawalerii Wojska Polskiego, działacz niepodległościowy, kawaler Orderu Virtuti Militari.

Życiorys

Urodził się 2 lutego 1896 w majątku Nowo Aleksandria, w gminie Wysokie Litewskie powiatu brzeskiego, w rodzinie Lucjana i Bronisławy z Biernackich (1875–1956[2])[a]. Ukończył gimnazjum im. Edwarda Rontalera w Warszawie[8][9].

W październiku 1915, w czasie I wojny światowej, wstąpił do armii rosyjskiej[8][9] i został przydzielony do Grodzieńskiego Pułku Huzarów Lejbgwardii[9]. Następnie walczył jako ochotnik, wolontariusz, w szeregach 1 pułku ułanów krechowieckich. W czasie wojny z Rosją Sowiecką walczył w szeregach 7 pułku ułanów. W stopniu podchorążego dowodził plutonem[8]. We wrześniu 1920 został ranny w bitwie pod Kopciowem[8]. 26 marca 1921 został mianowany z dniem 1 stycznia 1921 „za dokonanie wybitnych czynów na polu walki” podporucznikiem w kawalerii z równoczesnym zaliczeniem do Rezerwy armii i powołaniem do służby czynnej[10]. Później został odkomenderowany na kurs doszkolenia młodszych oficerów w Szkole Podchorążych Piechoty w Warszawie[11]. 3 maja 1922 został zweryfikowany w stopniu podporucznika ze starszeństwem od 1 czerwca 1919 i 5. lokatą w korpusie oficerów jazdy (od 1924 – kawalerii)[12].

W tym samym oddziale, stacjonującym w garnizonie Mińsk Mazowiecki, pełnił służbę w latach dwudziestych i trzydziestych XX wieku[13][14][15][16][17]. 12 lutego 1923 prezydent RP awansował go z dniem 1 stycznia 1923 na porucznika ze starszeństwem z 1 czerwca 1920 i 2. lokatą w korpusie oficerów jazdy[18]. 2 kwietnia 1929 prezydent RP nadał mu z dniem 1 stycznia 1929 stopień rotmistrza w korpusie oficerów kawalerii i 3. lokatą[19]. Z dniem 15 października 1929 został powołany na 7,5 miesięczny kurs doskonalący młodszych oficerów kawalerii w Centrum Wyszkolenia Kawalerii w Grudziądzu[20]. Po powrocie do pułku pełnił obowiązki adiutanta[21]. 27 czerwca 1935 prezydent RP nadał mu stopień majora z dniem 1 stycznia 1935 i 13. lokatą w korpusie oficerów kawalerii[22]. W sierpniu 1935 powierzono mu pełnienie obowiązków dowódcy szwadronu zapasowego 7 puł., a w grudniu tego roku został zatwierdzony na stanowisku dowódcy szwadronu zapasowego. W czerwcu 1936 został przeniesiony do 24 pułku ułanów w Kraśniku na stanowisko dowódcy szwadronu zapasowego[23][8]. Od 7 lipca do 30 września 1938 przebywał na leczeniu w Centralnym Sanatorium Wojskowym[23]. Po zakończeniu leczenia wrócił do pułku i objął dowództwo II dywizjonu. Zgodnie z rozkazem szefa Sztabu Głównego z 15 listopada został przeniesiony do Korpusu Ochrony Pogranicza, lecz jego wykonanie miało nastąpić po zakończeniu akcji zaolziańskiej, będącej następstwem układu monachijskiego[23].

Poległ 27 listopada 1938 podczas starcia w trakcie obsadzania terenów przyłączonych do Polski[24][25][26], prowadząc atak ułanów na pozycje zajmowane przez wojska czechosłowackie na Przełęczy Zdziarskiej[27]. Trumna ze zwłokami została przewieziona z Podspadów do Nowego Targu, gdzie 29 listopada odbyło się nabożeństwo żałobne i eksportacja zwłok na stację kolejową[28].

W czwartek 1 grudnia 1938 w Warszawie odbył się pogrzeb „poległego na polu chwały w dniu 27 listopada od kuli czeskiej na przełęczy zdziarskiej. Nabożeństwo w kościele garnizonowym odprawił ks. biskup polowy Gawlina, w otoczeniu licznego duchowieństwa, w obecności Naczelnego Wodza, marszałka Śmigłego-Rydza, przedstawiciela rządu i ministra spraw wojskowych, gen. Głuchowskiego, generalicji, rodziny Zmarłego. Po nabożeństwie przemówił ks. Machay, który złożył Zmarłemu imieniem Związku Górali Spisza i Orawy głęboki hołd za przelanie krwi ofiarnej na ziemi spiskiej za mieszkańców tej ziemi. Poza tym wiceminister spraw wojskowych gen. Głuchowski udekorował trumnę Krzyżem Zasługi za Dzielność. Po nabożeństwie, kazaniu i egzekwiach trumnę podjęli na barki najbliżsi towarzysze broni i złożyli ją na lawecie armatniej. Uformował się następnie olbrzymi kondukt żałobny, który ruszył na cmentarz wojskowy na Powązkach. Na cmentarzu po odprawieniu egzekwii pożegnał towarzysza broni w imieniu pułku ułanów lubelskich ppłk Michalski, w imieniu ułanów Krechowieckich ppłk Chrząstowski, dalej płk Dworak, po czym trumna spoczęła w mogile”[29][30][31][32]. Spoczął w kwaterze A10-1-1[2]. Osierocił córkę Marię (ur. 23 grudnia 1920)[33][8]. 2 grudnia 1938 na łamach „Polski Zbrojnej” opublikowano „Wspomnienie o ś.p. Stefanie Rago” autorstwa Jana Dobraczyńskiego[34].

Kapral zawodowy Henryk Oleksowicz, który pośpieszył z pomocą majorowi Rago został ciężko ranny[35][36]. Awansowany na plutonowego, zmarł 13 stycznia 1939 w następstwie odniesionych ran[37][38].

Franciszek Skibiński scharakteryzował Stefana Rago, w sposób następujący:

inteligentny, bystry, dobry jeździec, doskonały oficer kawalerii, przystojny, powszechnie lubiany, miał jedno pęknięcie: Nie był wprawdzie alkoholikiem, ale co parę miesięcy zdarzały mu się „trzydniówki”, a wtedy nie można było na niego liczyć. Wiosną tego roku [1938] miał właśnie trzydniówkę, na skutek której nie zdołał przyjechać do pułku na któreś ćwiczenie międzydywizyjne. Dworak, który Ciepcia bardzo lubił i cenił, wściekł się wtedy i omal że nie przemocą wysłał go na leczenie odwykowe, chciał go bowiem za wszelką cenę uratować. Parę dni przed jaworzyńskim alarmem Ciepcio wracał z kuracji do pułku i po drodze wstąpił do mnie do Bielska z takim przemówieniem: Franek, nie masz pojęcia, jaki jestem wdzięczny Dworakowi. To jest prawdziwy dowódca i przyjaciel. Przecież ja w tej chwili jestem już zupełnie innym człowiekiem. Inny człowiek zatrzymał samochód przed pierwszą napotkaną w Bielsku knajpą i do późnej nocy odrabiał godziny zmarnowane w odwykówce. Do pułku przyjechał wprawdzie nie po trzech dniach, spóźniony tylko o jedną dobę, ale za to pijaniuteńki jak boże drzewko (…). Dworak wściekł się po raz drugi i postanowił zwolnić Ciepcia do rezerwy, ale nie zdążył, ponieważ nastąpił alarm i – wytrzeźwiony już – Rago pojechał na Przełęcz Zdziarską po swoją kulę w czoło. Dwudziestego dziewiątego listopada odbyła się uroczysta eksportacja zwłok na stację w Nowym Targu, z pochodniami, trębaczami, salwami, wszelkimi innymi honorami wojskowymi i tłumem górali, tym razem naprawdę spontanicznym. 1 grudnia w Warszawie nastąpił jeszcze paradniejszy pogrzeb na koszt państwa. W brygadzie niektórzy cynicy utrzymywali, że Ciepcio – jak zawsze – miał szczęście. Zamiast wstydliwego odejścia do cywila, opuścił ten świat nieomal jako bohater narodowy, za którego trumną kroczył sam Wódz Naczelny[39].

Ordery i odznaczenia

Zobacz też

Uwagi

  1. ↑ Stefan Rago w kwestionariuszu kawalera Orderu Virtuti Militari napisał 23 marca 1934, że urodził się w majątku Nowo Aleksandria, w gminie Wysokie Litewskie[3]. Takie samo miejsce urodzenia odnotowano w Kolekcji Akt Personalnych i Odznaczeniowych Centralnego Archiwum Wojskowego[4][5][6]. Natomiast z wyroku Wojskowego Sądu Okręgowego Nr II w Lubinie Ko 466/36 z 16 grudnia 1936 wynika, że urodził się we wsi Miedzna, w powiecie siedleckim województwa lubelskiego[7]. Wieś Miedźna jako miejsce urodzenia została podana także we wspomnieniu pośmiertnym na łamach „Polski Zbrojnej”[8], a także przez Roberta Kowalskiego[9].

Przypisy

  1. ↑ Skibiński 1989 ↓, s. 300.
  2. ↑ a b Wyszukiwarka grobów. Zarząd Cmentarzy Komunalnych w Warszawie. [dostęp 2022-09-23].
  3. ↑ Kolekcja ↓, s. 1.
  4. ↑ Wojskowe Biuro Historyczne [online], wbh.wp.mil.pl [dostęp 2022-02-27] .
  5. ↑ a b Tu podano, że urodził się w m. Nowo Aleksandria, w gminie Wysokie Litewskie województwa poleskiego. Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2022-09-24].
  6. ↑ a b Tu także podano, że urodził się w m. Nowo Aleksandrja. Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2022-09-24].
  7. ↑ Kolekcja ↓, s. 11.
  8. ↑ a b c d e f g Ś.p. mjr Stefan Rago. „Polska Zbrojna”. 330, s. 6, 1938-11-29. Warszawa. 
  9. ↑ a b c d Kowalski 2004 ↓, s. 28.
  10. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 14 z 9 kwietnia 1921, s. 660.
  11. ↑ Spis oficerów 1921 ↓, s. 250.
  12. ↑ Lista starszeństwa 1922 ↓, s. 175.
  13. ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 613, 686.
  14. ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 555, 609.
  15. ↑ Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 296, 355.
  16. ↑ Rocznik oficerów kawalerii 1930 ↓, s. 20, 86.
  17. ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 152, 634.
  18. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 9 z 15 lutego 1923, s. 99.
  19. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 3 kwietnia 1929, s. 105-108.
  20. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 20 z 23 grudnia 1929, s. 414.
  21. ↑ Kowalski 2004 ↓, s. 29.
  22. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 9 z 28 czerwca 1935, s. 71.
  23. ↑ a b c Kowalski 2004 ↓, s. 30.
  24. ↑ Przy obejmowaniu terenu Jaworzyny zginął mjr Rago – ciężko ranny kapral Oleksowicz. „Polska Zbrojna”. 329, s. 1, 1938-11-28. Warszawa. 
  25. ↑ Eksportacja zwłok majora Rago. „Gazeta Lwowska”, s. 3, nr 272 z 30 listopada 1938. 
  26. ↑ Starcie wojsk polskich z czeskimi. „Gazeta Lwowska”, s. 1, nr 271 z 29 listopada 1938. 
  27. ↑ Eksportacja zwłok ś. p. mjr. Rago. „Gazeta Lwowska”, s. 1, nr 273 z 1 grudnia 1938. 
  28. ↑ Nowy Targ w pośmiertnym hołdzie ś.p. mjr. Stefanowi Rago. „Polska Zbrojna”. 331, s. 6, 1938-11-30. Warszawa. 
  29. ↑ Wódz Naczelny Marszałek Śmigły-Rydz na pogrzebie ś.p. mjr. Rago. Ludność stolicy złożyła hołd poległym na polu chwały. „Polska Zbrojna”. 333, s. 1, 1938-12-02. Warszawa. 
  30. ↑ Manifestacyjny pogrzeb śp. majora Stefana Rago w Warszawie. „Ilustrowany Kuryer Codzienny”. 334, s. 12, 1938-12-03. Kraków. 
  31. ↑ Manifestacyjny pogrzeb mjr. Rago ofiary zdradzieckiej kuli na pograniczu czesko-polskim. „Dziennik Poznański”. 277, s. 6, 1938-12-03. Poznań. 
  32. ↑ Uroczysty pogrzeb śp. mjr. Stefana Rago. „Gazeta Lwowska”. 275, s. 3, 1938-12-03. 
  33. ↑ Kolekcja ↓, s. 2.
  34. ↑ Jan Dobraczyński. Wspomnienie o ś.p. Stefanie Rago. „Polska Zbrojna”. 333, s. 6, 1938-12-02. Warszawa. 
  35. ↑ Odznaczenie ś.p. mjr. Ragi i kapr. Oleksowicza. „Ilustrowany Kuryer Codzienny”. 333, s. 17, 1938-12-02. Kraków. 
  36. ↑ Kowalski 2004 ↓, s. 31.
  37. ↑ Plut. Henryk Oleksowicz zmarł z ran odniesionych podczas przyłączania ziemi jaworzyńskiej. „Polska Zbrojna”. 17, s. 4, 1939-01-17. Warszawa. 
  38. ↑ Robert Kowalski. Bohaterowie ze Żdziarskiej Przełęczy. Cz. II Kpr. Henryk Oleksowicz (1913–1939). „Na Spiszu”. 1 (55), s. 34–35, 2005. Warszawa. ISSN 1234-2262. 
  39. ↑ Skibiński 1989 ↓, s. 300–301.
  40. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 6 z 18 marca 1922, s. 227.
  41. ↑ Księga Jazdy Polskiej 1938 ↓, s. 418.
  42. ↑ Laudyn 1931 ↓, s. 37.
  43. ↑ M.P. z 1933 r. nr 255, poz. 273.
  44. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 9 z 19 marca 1934, s. 108.
  45. ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2022-09-24].
  46. ↑ a b c Kolekcja ↓, s. 3.
  47. ↑ Rocznik oficerów kawalerii 1930 ↓, s. 20.
  48. ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 152.
  49. ↑ Lista odznaczonych 1935 ↓, s. 59, jako Rago Stefan, ułan byłego 1 pułku ułanów I Korpusu Polskiego na Wschodzie.
  50. ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2022-09-24].
  51. ↑ Kolekcja ↓, s. 4.
  52. ↑ M.P. z 1938 r. nr 274, poz. 642.
  53. ↑ a b c d Tu podano, że był trzykrotnie odznaczony Krzyżem Walecznych. Nekrolog. „Polska Zbrojna”. 331, s. 4, 1938-11-30. Warszawa. .
  54. ↑ a b Kolekcja ↓, s. 1 foto.
  55. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 12 z 6 sierpnia 1929, s. 241.

Bibliografia

  • Rago Stefan. [w:] Kolekcja Orderu Wojennego Virtuti Militari, sygn. I.482.52-4337 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2022-12-06].
  • Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2022-01-19].
  • Spis oficerów służących czynnie w dniu 1.6.1921 r. Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1921.
  • Lista starszeństwa oficerów zawodowych. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1922.
  • Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
  • Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
  • Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
  • Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
  • Rocznik oficerów kawalerii. Warszawa: Nakładem „Przeglądu Kawaleryjskiego”, 1930.
  • Lista odznaczonych Krzyżem Walecznych o nieznanych adresach. Warszawa: Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, 1935.
  • Księga Jazdy Polskiej. Bolesław Wieniawa-Długoszowski (red.) Bronisław Rakowski (red.) Władysław Dziewanowski (red.) Karol Koźmiński (red.) Stanisław Strumph-Wojtkiewicz (red.) Stanisław Ostoja-Chrostowski (red.) Stanisław Haykowski (ilust.). Warszawa: Zakłady Graficzne Instytutu Wydawniczego „Biblioteka Polska”, 1938.
  • Władysław Laudyn: Zarys historii wojennej 7-go Pułku Ułanów Lubelskich. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1931, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
  • Franciszek Skibiński: Ułańska młodość 1917-1939. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1989. ISBN 83-11-07705-3.
  • Robert Kowalski. Bohaterowie ze Żdziarskiej Przełęczy. Cz. I Mjr Stefan Rago (1896–1938). „Na Spiszu”. 4 (54), 2004. Warszawa. ISSN 1234-2262.