Lista światowego dziedzictwa UNESCO we Włoszech
| Ten artykuł został nominowany do wyróżnienia „Lista na Medal”. Weź udział w dyskusji na ten temat. |
Lista światowego dziedzictwa UNESCO we Włoszech – lista miejsc we Włoszech wpisanych na listę światowego dziedzictwa UNESCO, ustanowionej na mocy Konwencji w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturowego i naturalnego, przyjętej przez UNESCO na 17. sesji w Paryżu 16 listopada 1972[1] i ratyfikowanej przez Włochy 23 czerwca 1973 roku[2].
W kwietniu 2024 roku lista obejmowała 59 obiektów: 53 dziedzictwa kulturowego i 6 o charakterze przyrodniczo-kulturowym[2]. Charakter transgraniczny ma 7 wpisów[2]. Włochy, obok Chin, mają najwięcej na świecie obiektów wpisanych na listę[3].
Na włoskiej liście informacyjnej UNESCO – liście obiektów, które Włochy zamierzają rozpatrzyć do zgłoszenia do wpisu na listę światowego dziedzictwa, znajdują się 32 obiekty (stan na kwiecień 2024 roku)[2].
Obiekty na liście światowego dziedzictwa UNESCO
Zobacz multimedia związane z tematem: Lista światowego dziedzictwa UNESCO we Włoszech |
Poniższa tabela przedstawia włoskie obiekty na liście światowego dziedzictwa UNESCO:
- Nr ref. – numer referencyjny UNESCO;
- Obiekt – polskie tłumaczenie nazwy wpisu na liście[b] wraz z jej angielskim oryginałem[2];
- Położenie – miasto, prowincja, region; współrzędne geograficzne;
- Typ – klasyfikacja według Komitetu Światowego Dziedzictwa[5]:
- kulturowe (K),
- przyrodnicze (P),
- kulturowo–przyrodnicze (K,P);
- Rok wpisu – roku wpisu na listę i rozszerzenia wpisu;
- Opis – krótki opis obiektu wraz z informacjami o jego zagrożeniu.
Wpis transgraniczny
Nr ref. | Obiekt | Zdjęcie | Położenie | Typ | Rok | 94 | Sztuka naskalna w Val Camonica Rock Drawings in Valcamonica | ItProwincja Brescia Lombardia 45°57′25,4″N 10°17′50,4″E/45,957056 10,297333 | KIt (iii)(vi) | 1979 | Jedno z największych na świecie skupisk petroglifów – ponad 140 tys. figur, symboli i motywów związanych z rolnictwem, wojną i kultem religijnym wyrytych na skałach w alpejskiej dolinie Val Camonica[6]. | |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
93 | Kościół i klasztor dominikański Santa Maria delle Grazie z Ostatnią Wieczerzą Leonarda da Vinci w Mediolanie Church and Dominican Convent of Santa Maria delle Grazie with “The Last Supper” by Leonardo da Vinci | ItMediolan Prowincja Mediolan Lombardia 45°27′57,2″N 9°10′13,8″E/45,465889 9,170500 | KIt (i)(ii) | 1980 | XV-wieczny klasztor Santa Maria delle Grazie wzniesiony przez Donato Bramantego (1444–1514) z refektarzem, na którego północnej ścianie znajduje się fresk Leonardo da Vinci – Ostatnia Wieczerza namalowany w latach 1495–1497[7]. | |||||||
91 | Zespół zabytkowy Rzymu, dobra Stolicy Apostolskiej leżące na terenie Rzymu, korzystające z prawa eksterytorialności i kościół Św. Pawła za Murami Historic Centre of Rome, the Properties of the Holy See in that City Enjoying Extraterritorial Rights and San Paolo Fuori le Mura | ItRzym Miasto Stołeczne Rzym Lacjum 41°53′24,8″N 12°29′32,3″E/41,890222 12,492306 | KIt (i)(ii)(iii)(iv)(vi) | 1980 1990 | Historyczne centrum Rzymu, gdzie znajdują się zabytki starożytności m.in. Forum Romanum, mauzoleum Augusta, kolumna Trajana, kolumna Marka Aureliusza, Panteon, liczne budowle sakralne i administracji papieskiej, m.in. Pałac Kancelaryjny, Lateran, bazylika św. Pawła za Murami[8]. Wpis transgraniczny z Watykanem[8]. | |||||||
174 | Zespół zabytkowy we Florencji Historic Centre of Florence | ItFlorencja Prowincja Florencja Toskania 43°46′23,0″N 11°15′22,0″E/43,773060 11,256110 | KIt (i)(ii)(iii)(iv)(vi) | 1982 2005 | Historyczne centrum Florencji – symbolu renesansu – z licznymi zabytkami architektury sakralnej i świeckiej, m.in. katedrą Santa Maria del Fiore, kościołem Santa Croce, galerią Uffizi i Palazzo Pitti[9]. | |||||||
395 | Piazza del Duomo w Pizie Piazza del Duomo, Pisa | ItPiza Piza Toskania 43°43′23″N 10°23′47″E/43,723056 10,396389 | KIt (i)(ii)(iv)(vi) | 1987 | Zespół zabytkowy architektury średniowiecznej (XI–XIV w.) na pokrytym murawą placu z katedrą, baptysterium i kampanilą zwaną „Krzywą Wieżą” oraz cmentarz Camposanto Monumentale[10]. | |||||||
394 | Wenecja z laguną Venice and its Lagoon | ItWenecja Prowincja Wenecja Wenecja Euganejska 45°26′03,5″N 12°20′20,2″E/45,434306 12,338944 | KIt (i)(ii)(iii)(iv)(v)(vi) | 1987 | Miasto wyspiarskie położone na 118 wysepkach, założone w X w., arcydzieło architektoniczne z budowlami zdobionymi dziełami najwybitniejszych włoskich malarzy renesansowych m.in. Giorgione, Tycjana, Tintoretto i Veronese[11]. | |||||||
550 | Zespół zabytkowy San Giminiano Historic Centre of San Gimignano | ItSan Gimignano Prowincja Siena Toskania 43°28′05,0″N 11°02′30,0″E/43,468060 11,041670 | KIt (i)(iii)(iv) | 1990 | Średniowieczne miasto na trasie pielgrzymkowej Via Francigena do Rzymu, z charakterystycznymi wysokimi wieżami mieszkalnymi wznoszonymi przez rodziny szlacheckie jako symbole bogactwa i władzy; z 72 wież zachowało się 14[12]. | |||||||
670 | I Sassi di Matera The Sassi and the Park of the Rupestrian Churches of Matera | ItMatera Prowincja Matera Basilicata 40°39′59″N 16°36′37″E/40,666389 16,610278 | KIt (iii)(iv)(v) | 1993 | Sassi – wykute w skale domostwa, najpełniejszy przykład osadnictwa jaskiniowego w basenie Morza Śródziemnego[13]. | |||||||
712 | Vicenza i wille palladiańskie w regionie Wenecji Euganejskiej City of Vicenza and the Palladian Villas of the Veneto | ItVicenza Prowincja Vicenza Wenecja Euganejska 45°32′57″N 11°32′58″E/45,549167 11,549444 | KIt (i)(ii) | 1994 1996 | Historyczne miasto z zabudową projektu Andrei Palladio (1508–1580) oraz liczne wille palladiańskie w regionie Wenecji Euganejskiej – architektura Palladio dała początek stylowi palladiańskiemu[14]. | |||||||
717 | Historyczne centrum Sieny Historic Centre of Siena | ItSiena Prowincja Siena Toskania 43°19′07″N 11°19′54″E/43,318611 11,331667 | KIt (i)(ii)(iv) | 1995 | Średniowieczne miasto z gotycką zabudową z XII–XV w. wokół Piazza del Campo z dekoracjami m.in. Duccio di Buoninsegny (1260–1318), Simone Martiniego (1284–1344) czy Ambrogio Lorenzettiego (1290–1348)[15]. | |||||||
726 | Historyczne centrum Neapolu Historic Centre of Naples | ItNeapol Prowincja Neapol Kampania 40°51′05″N 14°15′46″E/40,851389 14,262778 | KIt (ii)(iv) | 1995 | Historyczne centrum Neapolu z licznymi zabytkami architektury, m.in. kościołem Santa Chiara i zamkiem Castel Nuovo[16]. | |||||||
730 | Crespi d’Adda Crespi d’Adda | ItCapriate San Gervasio Prowincja Bergamo Lombardia 45°35′36,0″N 9°32′18,0″E/45,593330 9,538330 | KIt (iv)(v) | 1995 | Osiedle z lat 20. XX w. wzniesione dla robotników fabryki tekstyliów[17]. | |||||||
733 | Ferrara, miasto renesansowe i delta Padu Ferrara, City of the Renaissance, and its Po Delta | ItFerrara Prowincja Ferrara Emilia-Romania 44°50′16″N 11°37′10″E/44,837778 11,619444 | KIt (ii)(iii)(iv)(v)(vi) | 1995 1999 | Miasto zbudowane przy przeprawie na rzece Pad, ośrodek intelektualny i artystyczny włoskiego renesansu, m.in. z dzielnicami wzniesionymi według koncepcji miasta idealnego Biagio Rossettiego (1447–1516)[18]. | |||||||
398 | Castel del Monte Castel del Monte | ItProwincja Barletta-Andria-Trani Apulia 41°05′05,3″N 16°16′15,4″E/41,084806 16,270944 | KIt (i)(ii)(iii) | 1996 | Zamek cesarza Fryderyka II Hohenstaufa, wzniesiony w XIII w., łącząc elementy klasycznego antyku, architektury islamu i północnoeuropejskiego gotyku cysterskiego – unikalny przykład średniowiecznej architektury wojskowej, charakteryzujący się matematyczną i astronomiczną precyzją układu i idealnie regularnym kształtem[19]. | |||||||
787 | Trulli w Alberobello The Trulli of Alberobello | ItAlberobello Prowincja Bari Apulia 40°46′57,0″N 17°14′13,0″E/40,782500 17,236940 | KIt (iii)(iv)(v) | 1996 | Trulli – charakterystyczne domy wznoszone z wapienia na planie kwadratu lub koła, kryte stożkowatymi dachami z płaskich kamieni wapiennych, budowane bez użycia zaprawy[20]. | |||||||
788 | Zabytki wczesnochrześcijańskie w Rawennie Early Christian Monuments of Ravenna | ItRawenna Rawenna Emilia-Romania 44°25′13,5″N 12°11′46,5″E/44,420417 12,196250 | KIt (i)(ii)(iii)(iv) | 1996 | Rawenna – stolica Cesarstwa Rzymskiego w V w. a do VIII w. siedziba bizantyjskiego egzarchatu – unikalne skupisko zabytków wczesnochrześcijańskich. Znajdują się tu m.in. mauzoleum Galli Placydii, baptysterium Ortodoksów, bazylika Sant’Apollinare Nuovo, baptysterium Arian, kaplica pałacu arcybiskupiego, mauzoleum Teodoryka[21]. | |||||||
789 | Zespół zabytkowy w Pienzy Historic Centre of the City of Pienza | ItPienza Prowincja Siena Toskania 43°04′37″N 11°40′43″E/43,076944 11,678611 | KIt (i)(ii)(iv) | 1996 | Miasto przebudowane według renesansowych koncepcji urbanistycznych pod kierownictwem Bernardo Rossellino (1409–1464), który zastosował zasady Leona Battisty Albertiego (1404–1472) – powstał plac Piazza Pio II, wokół którego wznoszą się m.in. katedra, Palazzo Piccolomini i Palazzo Borgia[22]. | |||||||
549 | Pałac królewski z XVIII w. w Casercie wraz z parkiem, akweduktem Vanvitelli i zespołem San Leucio 18th-Century Royal Palace at Caserta with the Park, the Aqueduct of Vanvitelli, and the San Leucio Complex | ItProwincja Caserta Benewent Kampania 41°04′24,0″N 14°19′35,0″E/41,073330 14,326390 | KIt (i)(ii)(iii)(iv) | 1997 | Zespół pałacowo–parkowy wzniesiony przez Burbonów w połowie XVIII w.[23] | |||||||
823 | Rezydencje królewskie dynastii sabaudzkiej Residences of the Royal House of Savoy | ItTuryn Prowincja Turyn Piemont 45°04′21,1″N 7°41′08,6″E/45,072530 7,685720 | KIt (i)(ii)(iv)(v) | 1997 2010 | Zespół kilkunastu budowli w Turynie i okolicach, powstałych po 1562 roku, kiedy książę Sabaudii, Emanuel Filibert, przeniósł stolicę z Chambéry do Turynu i rozpoczął szeroko zakrojony program budowlany dla podkreślenia świetności sabaudzkiego domu królewskiego[24]. | |||||||
824 | Ogród botaniczny w Padwie Botanical Garden (Orto Botanico), Padua | ItPadwa Padwa Wenecja Euganejska 45°23′56,8″N 11°52′50,4″E/45,399111 11,880667 | KIt (ii)(iii) | 1997 | Pierwszy ogród botaniczny na świecie, założony w 1545 roku na planie kolistym, otoczony wodą – nadal służy jako ośrodek badań naukowych[25]. | |||||||
826 | Portovenere, Cinque Terre i wyspy (Palmaria, Tino i Tinetto) Portovenere, Cinque Terre, and the Islands (Palmaria, Tino and Tinetto) | ItProwincja La Spezia Liguria 44°06′25,0″N 9°43′45,0″E/44,106940 9,729170 | KIt (ii)(iv)(v) | 1997 | Odcinek wybrzeża liguryjskiego między Cinque Terre a Portovenere – krajobraz kulturowy o znaczących walorach krajobrazowych i kulturalnych[26]. | |||||||
827 | Katedra, Torre Civica i Piazza Grande w Modenie Cathedral, Torre Civica and Piazza Grande, Modena | ItModena Prowincja Modena Emilia-Romania 44°38′46,5″N 10°55′32,4″E/44,646240 10,925680 | KIt (i)(ii)(iii)(iv) | 1997 | XII-wieczna katedra w Modenie – najświetniejszy przykład początków sztuki romańskiej[27]. | |||||||
829 | Strefy archeologiczne – Pompeje, Herkulanum i Torre Annunziata Archaeological Areas of Pompei, Herculaneum and Torre Annunziata | ItProwincja Neapol Kampania 40°45′00″N 14°28′00″E/40,750000 14,466667 | KIt (iii)(iv)(v) | 1997 | Pozostałości trzech antycznych miast Pompei, Herkulanum i Oplontis, pogrzebanych podczas wybuchu Wezuwiusza 24 sierpnia 70 roku n.e. i stopniowo odkopywanych od poł. XVIII w.[28] | |||||||
830 | Wybrzeże Amalfitańskie Costiera Amalfitana | ItProwincja Salerno Kampania 40°38′00″N 14°36′10″E/40,633333 14,602778 | KIt (ii)(iv)(v) | 1997 | Malowniczy pas wybrzeża z historycznymi miastami Amalfi i Ravello i terenami rolniczymi upraw winorośli, sadów i rozległych pastwisk[29]. | |||||||
831 | Strefa archeologiczna w Agrigento Archaeological Area of Agrigento | ItAgrigento Sycylia 37°17′23″N 13°35′36″E/37,289722 13,593333 | KIt (i)(ii)(iii)(iv) | 1997 | Pozostałości Agrigento – jednego z głównych miast basenu Morza Śródziemnego w czasach antyku, z dobrze zachowanymi świątyniami doryckimi[30]. | |||||||
832 | Villa Romana del Casale Villa Romana del Casale | ItProwincja Enna Sycylia 37°21′58,0″N 14°20′03,0″E/37,366110 14,334170 | KIt (i)(ii)(iii) | 1997 | Pozostałości willi rzymskiej z IV w. n.e. zdobionej licznymi mozaikami[31]. | |||||||
833 | Su Nuraxi w Barumini Su Nuraxi di Barumini | ItProwincja Sud Sardegna Sardynia 39°42′21″N 8°59′29″E/39,705833 8,991389 | KIt (i)(iii)(iv) | 1997 | Pozostałości jednej z unikalnych budowli obronnych wznoszonych na Sardynii w epoce brązu, tzw. nuraxi, obejmujące okrągłe wieże obronne w kształcie ściętych stożków z komorami ze sklepieniem pozornym[32]. | |||||||
825 | Strefa archeologiczna i Bazylika Patriarchów w Akwilei Archaeological Area and the Patriarchal Basilica of Aquileia | ItProwincja Udine Friuli-Wenecja Julijska 45°46′06″N 13°22′03″E/45,768333 13,367500 | KIt (iii)(iv)(vi) | 1998 2017 2018 | Pozostałości antycznej Akwilei zniszczonej w połowie V w. przez Attylę oraz Bazylika Matki Bożej Wniebowziętej[33]. | |||||||
828 | Zespół zabytkowy w Urbino Historic Centre of Urbino | ItUrbino Prowincja Pesaro i Urbino Marche 43°43′30,0″N 12°38′00,0″E/43,725000 12,633330 | KIt (ii)(iv) | 1998 | Ośrodek kulturowy renesansu w XV w.[34] | |||||||
842 | Park Narodowy Cilento i Vallo di Diano oraz stanowiska archeologiczne Paestum i Velia oraz Certosa di Padula Cilento and Vallo di Diano National Park with the Archeological Sites of Paestum and Velia, and the Certosa di Padula | ItProwincja Salerno Kampania 40°16′00″N 15°16′00″E/40,266667 15,266667 | KIt (iii)(iv) | 1998 | Obszar Cilento obejmuje malownicze zespoły sanktuariów i osad, usytuowanych wzdłuż trzech łańcuchów górskich na osi wschód-zachód; dawna granica między koloniami Wielkiej Grecji a terenami zamieszkanymi przez ludność etruską i lukańską – z okresu klasycznego zachowały się ruiny Paestum i Velii[35]. | |||||||
907 | Villa Hadriana w Tivoli Villa Adriana (Tivoli) | ItProwincja Rzym Lacjum 41°56′39,0″N 12°46′19,1″E/41,944167 12,771972 | KIt (i)(ii)(iii) | 1999 | Zespół budowli klasycznych, wzniesiony w II w. n.e. przez cesarza rzymskiego Hadriana – kompleks „miasta idealnego” łączącego najistotniejsze elementy spuścizny architektonicznej Egiptu, Grecji i Rzymu[36]. | |||||||
990 | Asyż, bazylika franciszkańska i inne zabytki franciszkańskie Assisi, the Basilica of San Francesco and Other Franciscan Sites | ItProwincja Perugia Umbria 43°03′58,2″N 12°37′20,8″E/43,066167 12,622444 | KIt (i)(ii)(iii)(iv)(vi) | 2000 | Średniowieczne miasto – miejsce narodzin świętego Franciszka i ośrodek działalnośsci zakonu franciszkanów; w bazylice Św. Franciszka malowidła pędzla Cimabue, Pietra Lorenzetti, Simone Martiniego i Giotta[37]. | |||||||
797 | Miasto Werona Verona | ItWerona Werona Wenecja Euganejska 45°26′19″N 10°59′38″E/45,438611 10,993889 | KIt (ii)(iv) | 2000 | Historyczne miasto z licznymi zabytkami starożytnymi, średniowiecznymi i renesansowymi[38]. | |||||||
908 | Wyspy Liparyjskie Isole Eolie (Aeolian Islands) | ItMetropolitalne miasto Mesyna Sycylia 38°29′16,3″N 14°56′44,1″E/38,487861 14,945583 | PIt (viii) | 2000 | Wyspy Liparyjskie – rzadko spotykany przykład formacji i niszczenia wysp przez procesy wulkaniczne, od XVIII w. miejsce kształcenia wulkanologów, m.in. poprzez badania nad wulkanami Vulcano i Stromboli[39]. | |||||||
1025 | Villa d’Este w Tivoli Villa d’Este, Tivoli | ItProwincja Rzym Lacjum 41°57′50,1″N 12°47′46,5″E/41,963917 12,796250 | KIt (i)(ii)(iii)(iv)(vi) | 2001 | Villa d’Este z XVI-wiecznym ogrodem włoskim to jedno z najwspanialszych świadectw kultury renesansu[40]. | |||||||
1024 | Miasta późnego baroku w dolinie Noto (południowo-wschodnia Sycylia) Late Baroque Towns of the Val di Noto (South-Eastern Sicily) | ItMetropolitalne miasto Katania Prowincja Ragusa Prowincja Syrakuzy Sycylia 36°53′35,5″N 15°04′08,1″E/36,893194 15,068917 | KIt (i)(ii)(iv)(v) | 2002 | Osiem miast południowo-wschodniej Sycylii: Caltagirone, Militello in Val di Catania, Katania, Modica, Noto, Palazzolo Acreide, Ragusa i Scicli, odbudowane w stylu późnego baroku po trzęsieniu ziemi w 1693 roku[41]. | |||||||
1068 | Sacri Monti w Piemoncie i Lombardii Sacri Monti of Piedmont and Lombardy | ItPiemont Lombardia 45°58′28,4″N 9°10′10,4″E/45,974556 9,169556 | KIt (ii)(iv) | 2003 | Dziewięć Sacri Monti – zespołów kaplic z przełomu XVI i XVII w., poświęconych różnym aspektom wiary chrześcijańskiej[42]. | |||||||
1090 | Monte San Giorgio Monte San Giorgio | It45°53′20″N 8°54′50″E/45,888889 8,913889 | PIt (viii) | 2003 2010 | Góra w kształcie piramidy (1096 m n.p.m.) na południu Lago di Lugano – jedno z najbardziej znaczących stanowisk skamieniałości flory i fauny z triasu środkowego[43]. Wpis transgraniczny ze Szwajcarią[43]. | |||||||
1026 | Val d’Orcia Val d’Orcia | ItProwincja Siena Toskania 43°04′00″N 11°33′00″E/43,066667 11,550000 | KIt (iv)(vi) | 2004 | Val d’Orcia – w XIV i XV w. teren ten włączony został do miasta-państwa Sieny, po czym zaprojektowany i ukształtowany jako idealny wzorzec gospodarowania przestrzenią oraz przykład doskonałego piękna krajobrazu[44]. | |||||||
1158 | Etruskie nekropolie w Cerveteri i Tarkwinii Etruscan Necropolises of Cerveteri and Tarquinia | ItProwincja Rzym Prowincja Viterbo Lacjum 42°00′24,6″N 12°06′06,8″E/42,006833 12,101889 | KIt (i)(iii)(iv) | 2004 | Dwie etruskie nekropole z monumentalnymi grobowcami, wydrążonymi w skale i zwieńczonymi kurhanami i 200 grobowcami ozdobionymi malowidłami – świadectwo kultury Etrusków i ich praktyk pogrzebowych stosowanych od IX do I w. p.n.e.[45] | |||||||
1200 | Syrakuzy i skalna nekropolia w Pantalica Syracuse and the Rocky Necropolis of Pantalica | ItSyrakuzy Prowincja Syrakuzy Sycylia 37°03′34,0″N 15°17′35,0″E/37,059440 15,293060 | KIt (ii)(iii)(iv)(vi) | 2005 | Nekropolia w Pantalica z ponad 5 tys. grobów wykutych w skałach z okresu XIII–VII w. p.n.e. oraz Syrakuzy z licznymi pozostałościami antycznej świetności miasta – świadectwo rozwoju cywilizacji śródziemnomorskiej na przestrzeni trzech tysięcy lat[46]. | |||||||
1211 | Genua: Le Strade Nuove i system pałaców Rolli Genoa: Le Strade Nuove and the system of the Palazzi dei Rolli | ItMetropolitalne miasto Genua Liguria 44°24′44″N 8°55′52″E/44,412222 8,931111 | KIt (ii)(iv) | 2006 | Strade Nuove i system renesansowych i barokowych pałaców Rolli w historycznym centrum Genui z przełomu XVI i XVII w. – pierwszy w Europie przykład programu urbanistycznego o jednolitej strukturze, w ramach którego projekty rozdzielane były przez władze publiczne[47]. | |||||||
1287 | Mantua i Sabbioneta Mantua and Sabbioneta | ItMantua Lombardia 45°09′34″N 10°47′40″E/45,159444 10,794444 | KIt (ii)(iii) | 2008 | Mantua i Sabbioneta – przykłady miast urbanistyki renesansowych[48]. | |||||||
1276 | Linia kolejowa w Alpach Retyckich wraz z krajobrazem kulturowym Albula/Bernina Rhaetian Railway in the Albula / Bernina Landscapes | It46°29′54″N 9°50′47″E/46,498333 9,846389 | KIt (ii)(iv) | 2008 | Dwie zabytkowe linie kolejowe w Alpach Retyckich: otwarta w 1904 roku linia (67 km) prowadząca przez Albulapass m.in. z 42 tunelami i 144 wiaduktami i mostami oraz linia (61 km) biegnąca przez Berninapass z 13 tunelami i 52 wiaduktami i mostami[49]. Wpis transgraniczny ze Szwajcarią[49]. | |||||||
1237 | Dolomity The Dolomites | It46°36′47″N 12°09′47″E/46,613056 12,163056 | PIt (vii)(viii) | 2009 | Pasmo górskie w północno-wschodniej części Włoch z 18 szczytami o wysokości ponad 3000 metrów, unikalnymi wertykalnymi formami górskimi, wąskimi, długimi i głębokimi dolinami oraz unikalnymi formami polodowcowymi i krasowymi[50]. | |||||||
1318 | Longobardowie we Włoszech. Ośrodki władzy, 568–774 n.e. Longobards in Italy. Places of the Power (568–774 A.D.) | It46°05′39″N 13°25′59″E/46,094167 13,433056 | KIt (ii)(iii)(vi) | 2011 | 7 miejscowości, w których znajdują się zabytki architektury longobardzkiej z pozostałościami malarskimi i rzeźbiarskimi wykonanymi w okresie od VI do VIII wieku we Włoszech: Cividale del Friuli, Brescia, Castelseprio, Spoleto, Campello sul Clitunno, Benewent i Monte Sant’Angelo[51]. | |||||||
1363 | Prehistoryczne osady na palach Prehistoric Pile Dwellings around the Alps | It47°16′42″N 8°12′27″E/47,278333 8,207500 | KIt (iv)(v) | 2011 | Wpis transgraniczny z Austrią, Francją, Niemcami, Słowenią i Szwajcarią, obejmujący 111 obszarów w Alpach i w okolicy Alp, na terenie których znajdują się pozostałości prehistorycznych osad na palach z ok. 5000–500 p.n.e. na brzegach jezior i rzek oraz na terenach podmokłych[52]. | |||||||
1427 | Etna Mount Etna | It37°45′22″N 14°59′48″E/37,756111 14,996667 | PIt (viii) | 2013 | Wulkan na wschodnim wybrzeżu Sycylii – najbardziej aktywny stratowulkan na świecie o dużym znaczeniu dla wulkanologii, geofizyki i innych nauk o Ziemi[53]. | |||||||
175 | Medycejskie wille i ogrody w Toskanii Medici Villas and Gardens in Tuscany | ItToskania 43°51′28″N 11°18′15″E/43,857778 11,304167 | KIt (ii)(iv)(vi) | 2013 | 12 willi i 2 ogrody w Toskanii – świadectwo wpływów rodu Medyceuszy w okresie od XV do XVII w.[54] | |||||||
1390 | Krajobraz winnic Piemontu: Langhe-Roero i Monferrato Vineyard Landscape of Piedmont: Langhe-Roero and Monferrato | ItPiemont 44°36′31″N 7°57′49″E/44,608611 7,963611 | KIt (iii)(v) | 2014 | 5 winnic o wyjątkowo cennym krajobrazie oraz zamek rodu Cavour, który przyczynił się do rozwoju uprawy winorośli; winnice są świadectwem szeregu procesów technicznych i gospodarczych związanych z uprawą winorośli i produkcją wina[55]. | |||||||
1487 | Arabo-normańskie zabytki Palermo z katedrami w Cefalú i Monreale Arab-Norman Palermo and the Cathedral Churches of Cefalú and Monreale | ItProwincja Palermo Sycylia 38°06′39″N 13°21′11″E/38,110833 13,353056 | KIt (ii)(iv) | 2015 | 9 zespołów z zabytkami świeckimi i sakralnymi pochodzącymi z okresu Normańskiego Królestwa Sycylii (1130–1194), obejmujące m.in. normańskie katedry w Cefalú i Monreale[56]. | |||||||
1133 | Pradawne i pierwotne lasy bukowe Karpat i innych regionów Europy Ancient and Primeval Beech Forests of the Carpathians and Other Regions of Europe | ItAbruzja Basilicata Kalabria Apulia Lacjum Emilia-Romania | PIt (ix) | 2007 2011 2017 2021 | Wpis transgraniczny z Albanią, Austrią, Belgią, Bułgarią, Chorwacją, Hiszpanią, Niemcami, Rumunią, Słowacją, Słowenią Szwajcarią i Ukrainą obejmujący zespoły lasów pierwotnych[57]. | |||||||
1533 | Fortyfikacje weneckie z XVI–XVII w.: Stato da Terra i zachodnia część Stato da Mar Venetian Works of Defence between the 16th and 17th Centuries: Stato da Terra – Western Stato da Mar | ItFriuli-Wenecja Julijska 44°36′31″N 7°57′49″E/44,608611 7,963611 | KIt (iii)(v) | 2014 | Wpis transgraniczny z Chorwacją i Czarnogórą obejmujący 15 obiektów obronnych fortyfikacji Stato da Terra i fortyfikacji Stato da Mar[58]. | |||||||
1538 | Ivrea, XX-wieczne miasto przemysłowe Ivrea, industrial city of the 20th century | ItProwincja Turyn Piemont 45°27′27″N 7°52′09″E/45,457500 7,869167 | KIt (iv) | 2018 | Kompleks siedziby koncernu Olivetti, producenta maszyn do pisania, mechanicznych kalkulatorów i komputerów biurowych, z fabryką oraz budynkami administracyjnymi, socjalnymi i mieszkalnymi z lat 1930–1960[59]. | |||||||
1571 | Wzgórza prosecco w Conegliano i Valdobbiadene Le Colline del Prosecco di Conegliano e Valdobbiadene | ItProwincja Treviso Wenecja Euganejska 45°57′10,9″N 12°13′34,0″E/45,953028 12,226111 | KIt (v) | 2019 | Część regionu upraw winorośli w północno-wschodniej części Włoch, w którym produkowane są wina prosecco, charakteryzująca się wzgórzami o stromych zboczach oraz poletkami winnic na wąskich tarasach zwanych ciglioni tworzącymi szachownice winnic[60]. | |||||||
1650 | Portyki Bolonii The Porticoes of Bologna | It Bolonia Prowincja Bolonia Emilia-Romania 44°29′38″N 11°20′34″E/44,493889 11,342778 | KIt (iv) | 2021 | 12 zespołów podcieni wraz z sąsiednią zabudową w historycznym centrum Bolonii wzniesionych na przestrzeni od XII do dziś, o łącznej długości 62 km[61]. | |||||||
1613 | Wielkie uzdrowiska Europy The Great Spa Towns of Europe | It Montecatini Terme Prowincja Pistoia Toskania 43°53′00″N 10°46′00″E/43,883333 10,766667 | K (ii)(iii) | 2021 | Wpis transgraniczny wspólnie z Austrią, Belgią, Czechami, Francją, Niemcami i Wielką Brytanią obejmuje 11 miast, na terenie Włoch – Montecatini Terme[62]. | |||||||
1623 | Zespoły XIV-wiecznych fresków w Padwie Padua’s fourteenth-century fresco cycles | It Padwa Wenecja Euganejska | KIt (ii) | 2021 | 8 miejsc z pracami malarskimi artystów takich jak Giotto (1266–1337) – Kaplica Scrovegnich, Guariento di Arpo, Giusto de Menabuoi, Altichiero da Zevio, Jacopo Avanzi i Jacopo da Verona[63]. | |||||||
1692 | Ewaporatowe formacje krasowe i jaskinie w Apeninach Północnych Evaporitic Karst and Caves of Northern Apennines | It | PIt (viii) | 2023 | Obejmuje miejsca na obszarze, na którym zachodziła epigeneza krasu gipsowego. Charakteryzuje się wyjątkowo dużymi skupiskami jaskiń na stosunkowo niewielkim obszarze, rozciągającymi się na przestrzeni ponad 100 km[64]. |
Obiekty na włoskiej Liście Informacyjnej UNESCO
Poniższa tabela przedstawia obiekty na włoskiej Liście Informacyjnej UNESCO:
- Nr ref. – numer referencyjny UNESCO;
- Obiekt – polska nazwa obiektu wraz z jej oryginałem na włoskiej Liście Informacyjnej[2];
- Położenie – miasto, prowincja, region; współrzędne geograficzne;
- Typ – klasyfikacja według zgłoszenia[5]:
- kulturowe (K),
- przyrodnicze (P),
- kulturowo–przyrodnicze (K,P);
- Rok wpisu – roku wpisu na Listę Informacyjną;
- Opis – krótki opis obiektu wraz z informacjami o jego zagrożeniu.
Wpis transgraniczny
Nr ref. | Obiekt | Zdjęcie | Położenie | Typ | Rok | 325 | Obszar jezior Lago Maggiore i Orta Lake Maggiore and Lake D’Orta lakelands | It Prowincja Cusio Ossola Prowincja Novara Piemont 45°57′00″N 8°38′00″E/45,950000 8,633333 | KIt (ii)(vi) | 2006 | Krajobraz kulturowy wokół jezior Lago Maggiore i Orta[65]. | |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
336 | Ogrody botaniczne Hanbury Hanbury botanical gardens | It Prowincja Imperia Liguria 43°46′57,7″N 7°33′20,1″E/43,782697 7,555589 | KIt (ii)(iv) | 2006 | XIX-wieczne ogrody botaniczne założone przez Thomasa Hanbury’ego (1832–1907)[66]. | |||||||
344 | Orvieto Orvieto | It Prowincja Terni Umbria 42°43′00″N 12°06′00″E/42,716667 12,100000 | KIt (i)(iv)(v) | 2006 | Historyczne miasto z licznymi zabytkami architektury średniowiecznej[67]. | |||||||
349 | Via Appia Via Appia "Regina Viarum" | It Miasto Stołeczne Rzym Prowincja Latina Lacjum Prowincja Caserta Benewent Kampania Prowincja Potenza Prowincja Matera Basilicata Prowincja Brindisi Tarent Apulia | KIt (i)(iii)(iv)(v)(vi) | 2006 | Najstarsza droga rzymska, przebiegająca przez Italię w południowej części Półwyspu Apenińskiego[68]. | |||||||
351 | Wille dworu papieskiego Villas of the Papal Nobility | It Miasto Stołeczne Rzym Prowincja Viterbo Lacjum | KIt (i)(ii)(iii)(iv) | 2006 | 14 willi i rezydencji wyższego duchowieństwa i arystokracji związanej z dworem papieskim: Palazzo Farnese, Villa Lante, Park Potworów, Palazzo Giustiniani, Willa Mondragone, Villa Parisi, Villa Falconieri, Villa Aldobrandini, Villa Tuscolana, Villa Lancellotti, Villa Sora, Villa Torlonia, Villa Grazioli, Villa Muti i Palazzo Chigi[69]. | |||||||
1149 | Salento i barok lecceński Salento and the "Barocco Leccese | It Prowincja Lecce Apulia 40°21′00″N 18°10′12″E/40,350000 18,170000 | KIt (i)(iii)(iv) | 2006 | Półwysep Salentyński z licznymi zabytkami baroku lecceńskiego[70]. | |||||||
1150 | Cattolica di Stilo i zespoły bazyliańsko-bizantyjskie Cattolica Monastery in Stilo and Basilian-Byzantine complexes | It Prowincja Reggio Calabria Kalabria 38°28′48,7″N 16°28′05,7″E/38,480194 16,468250 | KIt (ii)(iii)(iv) | 2006 | Cattolica di Stilo i zespoły bazyliańsko-bizantyjskie, obejmujące m.in. takie kompleksy jak Basilica di Santa Maria della Roccella, San Giovanni Theristis, Oratorio di San Marco[71]. | |||||||
2028 | Arcipelago della Maddalena i wyspy Cieśniny Świętego Bonifacego Archipelago of La Maddalena and Islands of Bocche di Bonifacio | It Sardynia 41°13′13″N 9°23′21″E/41,220278 9,389167 | PIt (vii)(ix)(x) | 2006 | Park Narodowy Arcipelago della Maddalena z wyspami: Razzoli, Spargi, Maddalena, Caprera, Piana, Mortorio i Nibani[72]. | |||||||
2029 | Motja i Lilibeum: fenicko-punicka cywilizacja we Włoszech Mothia Island and Lilibeo: The Phoenician-Punic Civilization in Italy | It Marsala Prowincja Trapani Sycylia 37°52′06″N 12°28′07″E/37,868333 12,468611 | KIt (iii)(iv)(vi) | 2006 | Pozostałości starożytnych fenickich miast Motja (ok. 800–397 roku p.n.e.) na wysepce u zachodniego wybrzeża Sycylii i Lilibeum[73]. | |||||||
2030 | Bradyseizm Pól Flegrejskich Bradyseism in the Flegrea Area | It Pozzuoli Prowincja Neapol Kampania 40°49′40″N 14°08′21″E/40,827778 14,139167 | NIt (vii)(viii)(x) | 2006 | Obszar działalności wulkanicznej – wskutek bradyseizmu – powolnego ruchu obniżania lub podnoszenia się ziemi – pozostałości starożytnych miast Baia i Gaiola znajdują się pod wodami Zatoki Neapolitańskiej[74]. | |||||||
2031 | Cascata delle Marmore i Valnerina: klasztory i starożytne rekultywacyjne prace hydrogeologiczne Cascata delle Marmore and Valnerina: Monastic sites and ancient hydrogeological reclamation works | It Prowincja Macerata Marche Prowincja Perugia Prowincja Terni Umbria Prowincja Rieti Lacjum 42°32′39″N 12°43′16″E/42,544167 12,721111 | KIt (i)(iv)(v)(vi) | 2006 | Dolina Valnerina zamieszkana w średniowieczu przez mnichów i zakonników bendektyńskich oraz sztuczny wodospad z czasów antycznych – Cascata delle Marmore[75]. | |||||||
2032 | Pelagos: rezerwat Morza Liguryjskiego Pelagos: The Cetacean Sanctuary | It Liguria Marche Sardynia Toskania 43°20′18″N 8°39′33″E/43,338333 8,659167 | PIt (vii)(ix)(x) | 2006 | Rezerwat morski na Morzu Liguryjskim, utworzony w celu ochrony fauny morskiej, przede wszystkim waleni[76]. | |||||||
5002 | Asinara Island of Asinara | It Sardynia 41°04′04,7″N 8°16′58,8″E/41,067961 8,283000 | PIt (vii)(ix)(x) | 2006 | Park Narodowy Asinara[77]. | |||||||
5003 | Sulcis i Iglesiente Sulcis Iglesiente | It Sardynia 39°06′00,0″N 8°44′00,1″E/39,100000 8,733361 | PIt (vii)(ix)(x) | 2006 | Regiony wydobywcze Sulcis i Iglesiente[78]. | |||||||
5004 | Basen marmuru wokół Carrary The Marble Basin of Carrara | It Prowincja Massa-Carrara Toskania 44°05′00″N 10°06′00″E/44,083333 10,100000 | K,PIt (ii)(vi)(vii)(viii)(ix)(x) | 2006 | Region wokół Carrary w Alpach Apuańskich słynący z wydobycia szlachetnego białego marmuru – marmuru karraryjskiego[79]. | |||||||
5005 | Transhumancja – królewski szlak pasterski The Transhumance: The Royal Shepherd’s Track | It Abruzja Molise Kampania Apulia | K,PIt (ii)(iii)(x) | 2006 | Sieć szlaków pasterskich wykorzystywanych w pasterstwie transhumancyjnym[80]. | |||||||
5006 | Volterra: miasto historyczne i krajobraz kulturowy Volterra: Historical City and Cultural Landscape | It Piza Toskania 43°24′00″N 10°52′00″E/43,400000 10,866667 | KIt (iv)(v) | 2006 | Historyczne miasto z licznymi zabytkami starożytnymi i średniowiecznymi; w krajobrazie wokół miasta dominują charakterystyczne formy: biancane – małe, krągłe kopuły, calanchi – liczne małe, strome doliny i balzi – wielkie przepaście[81]. | |||||||
5008 | Dolina rzeki Aniene i Villa Gregoriana w Tivoli The Aniene valley and Villa Gregoriana in Tivoli | It Miasto Stołeczne Rzym Lacjum 41°57′56″N 12°48′05″E/41,965556 12,801389 | KIt (i)(ii)(iii)(iv) | 2006 | Dolina rzeki Aniene wraz z zespołem parkowym Villa Gregoriana założonym przez papieża Grzegorza XVI [82]. | |||||||
5009 | Murge w Altamurze The Murge of Altamura | It Prowincja Bari Apulia 40°49′00″N 16°33′00″E/40,816667 16,550000 | KIt (iii)(vii)(viii) | 2006 | Płaskowyż wapienny z licznymi formami krasowymi, ubogi w wodę i roślinność, gdzie zachowały się ślady dinozaurów sprzed ok. 70 milionów lat (kamieniołom De Lucia) i szczątki człowieka z plejstocenu (jaskinia Lamalunga)[83]. | |||||||
5011 | Jaskinie krasowe prehistorycznej Apulii Karstic caves in prehistoric Apulia | It Prowincja Lecce Apulia 40°04′57,7″N 18°29′04,2″E/40,082700 18,484500 | KIt (i)(ii)(iii) | 2006 | Trzy jaskienie krasowe na Półwyspie Salentyńskim: Grotta Romanelli, Grotta delle Veneri i Grotta dei Cervi, gdzie znaleziono ślady człowieka z okresu od paleolitu górnego[84] | |||||||
5013 | Cytadela w Alessandrii Citadel of Alessandria | It Prowincja Alessandria Piemont 44°55′14,6″N 8°36′25,3″E/44,920714 8,607028 | KIt (ii)(iii)(iv) | 2006 | Twierdza na północny zachód od Alessandrii, służąca jako forteca od późnego średniowiecza, szczególnie w XVIII–XX wieku[85]. | |||||||
5265 | Masyw Mont Blanc Massif du Mont-Blanc (inscription comme patrimoine naturel transfrontalier, avec France et Suisse) | It Dolina Aosty 45°50′00″N 6°51′00″E/45,833333 6,850000 | PIt (iii)(iv)(v) | 2008 | Masyw alpejski z najwyższym szczytem w Europie – Mont Blanc (4810 m n.p.m.) o wyjątkowym środowisku naturalnym[86]. Wpis transgraniczny z Francją i Szwajcarią[86]. | |||||||
6107 | Krajobraz kulturowy osad benedyktyńskich w średniowiecznych Włoszech The cultural landscape of the Benedictine settlements in medieval Italy | It | KIt (ii)(v)(vi) | 2016 | Klasztory benedyktyńskie: klasztor benedyktynów w Subiaco, klasztor na Monte Cassino, Sacra di San Michele, klasztor Farfa, San Vincenzo al Volturno i San Vittore alle Chiuse[87]. | |||||||
6181 | Alpy Morza Śródziemnego Les Alpes de la Méditerranée (Italy) | It Prowincja Cuneo Prowincja Imperia Liguria 44°07′00″N 7°25′00″E/44,116667 7,416667 | PIt (viii) | 2017 | Wpis transgraniczny z Francją i Monako – na terenie Włoch wpis obejmuje m.in. Alpy Nadmorskie, Park Regionalny Alp Liguryjskich[88]. | |||||||
6182 | Krajobraz kulturowy Civita di Bagnoregio The Cultural Landscape of Civita di Bagnoregio | It Prowincja Viterbo Lacjum 42°37′39″N 12°06′50″E/42,627500 12,113889 | KIt (iii)(v) | 2017 | Historyczne miasto Civita di Bagnoregio z charakterystczną średniowieczną zabudową ulokowne na krańcach wulkanu Monti Volsini[89]. | |||||||
6382 | Via Francigena Via Francigena in Italy | It Dolina Aosty Emilia-Romania Piemont Lombardia Liguria Toskania Lacjum | KIt :(ii)(iv)(vi) | 2019 | Historyczny, transalpejski szlak komunikacyjny w Europie – jeden z najdłuższych europejskich szlaków pielgrzymkowych, wiodący do grobu św. Piotra[90]. |
Uwagi
- ↑ Na mapie nie umieszczono: pierwotnych lasów bukowych Karpat i innych regionów Europy, poszczególnych miast późnego baroku w dolinie Noto, poszczególnych Sacri Monti, poszczególnych willi Medyceuszy, indywidualnych prehistorycznych osad na palach, fortyfikacji weneckich, winnic w Piemoncie czy depozytów i jaskiń krasowych.
- ↑ Polskie nazwy podane są za Polskim Komitetem ds. UNESCO[4].
- ↑ Na mapie nie umieszczono: przebiegu drogi Via Appia, poszczególnych willi dworu papieskiego, romańskich katedr w Apulii, osad benedyktyńskich średniowiecznych Włoch, obszaru depozytów i jaskiń krasowych w regionie Emilia-Romania, przebiegu Via Francigena i pierwotnych lasów bukowych Karpat i innych regionów Europy.
Przypisy
- ↑ UNESCO: Convention Concerning the Protection of the World Cultural and Natural Heritage. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
- ↑ a b c d e f UNESCO: Italy. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
- ↑ UNESCO: World Heritage List. [dostęp 2020-06-13]. (ang.).
- ↑ Włochy. Polski Komitet ds. UNESCO. [dostęp 2020-06-14].
- ↑ a b UNESCO: The Criteria for Selection. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Rock Drawings in Valcamonica. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Church and Dominican Convent of Santa Maria delle Grazie with “The Last Supper” by Leonardo da Vinci. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
- ↑ a b UNESCO: Historic Centre of Rome, the Properties of the Holy See in that City Enjoying Extraterritorial Rights and San Paolo Fuori le Mura. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Historic Centre of Florence. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Piazza del Duomo, Pisa. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Venice and its Lagoon. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Historic Centre of San Gimignano. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
- ↑ UNESCO: The Sassi and the Park of the Rupestrian Churches of Matera. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
- ↑ UNESCO: City of Vicenza and the Palladian Villas of the Veneto. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Historic Centre of Siena. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Historic Centre of Naples. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Crespi d’Adda. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Ferrara, City of the Renaissance, and its Po Delta. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Castel del Monte. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
- ↑ UNESCO: The Trulli of Alberobello. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Early Christian Monuments of Ravenna. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Historic Centre of the City of Pienza. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
- ↑ UNESCO: 18th-Century Royal Palace at Caserta with the Park, the Aqueduct of Vanvitelli, and the San Leucio Complex. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Residences of the Royal House of Savoy. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Botanical Garden (Orto Botanico), Padua. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Portovenere, Cinque Terre, and the Islands (Palmaria, Tino and Tinetto). [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Cathedral, Torre Civica and Piazza Grande, Modena. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Archaeological Areas of Pompei, Herculaneum and Torre Annunziata. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Costiera Amalfitana. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Archaeological Area of Agrigento. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Villa Romana del Casale. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Su Nuraxi di Barumini. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Archaeological Area and the Patriarchal Basilica of Aquileia. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Historic Centre of Urbino. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Cilento and Vallo di Diano National Park with the Archeological Sites of Paestum and Velia, and the Certosa di Padula. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Villa Adriana (Tivoli). [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Assisi, the Basilica of San Francesco and Other Franciscan Sites. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
- ↑ UNESCO: City of Verona. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Isole Eolie (Aeolian Islands). [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Villa d’Este, Tivoli. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Late Baroque Towns of the Val di Noto (South-Eastern Sicily). [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Sacri Monti of Piedmont and Lombardy. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
- ↑ a b UNESCO: Monte San Giorgio. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Val d’Orcia. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Etruscan Necropolises of Cerveteri and Tarquinia. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Syracuse and the Rocky Necropolis of Pantalica. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Genoa: Le Strade Nuove and the system of the Palazzi dei Rolli. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Mantua and Sabbioneta. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
- ↑ a b UNESCO: Rhaetian Railway in the Albula / Bernina Landscapes. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
- ↑ UNESCO: The Dolomites. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Longobards in Italy. Places of the Power (568-774 A.D.). [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Prehistoric Pile Dwellings around the Alps. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Mount Etna. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Medici Villas and Gardens in Tuscany. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Vineyard Landscape of Piedmont: Langhe-Roero and Monferrato. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Arab-Norman Palermo and the Cathedral Churches of Cefalú and Monreale. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Ancient and Primeval Beech Forests of the Carpathians and Other Regions of Europe. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Venetian Works of Defence between the 16th and 17th Centuries: Stato da Terra – Western Stato da Mar. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Ivrea, industrial city of the 20th century. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Le Colline del Prosecco di Conegliano e Valdobbiadene. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
- ↑ UNESCO: The Porticoes of Bologna. [dostęp 2024-04-28]. (ang.).
- ↑ UNESCO: The Great Spa Towns of Europe. [dostęp 2024-04-28]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Padua’s fourteenth-century fresco cycles. [dostęp 2024-04-28]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Evaporitic Karst and Caves of Northern Apennines. [dostęp 2024-04-28]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Lake Maggiore and Lake D’Orta lakelands. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Hanbury botanical gardens. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Orvieto. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Via Appia "Regina Viarum". [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Villas of the Papal Nobility. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Salento and the "Barocco Leccese". [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Cattolica Monastery in Stilo and Basilian-Byzantine complexes. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Archipelago of La Maddalena and Islands of Bocche di Bonifacio. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Mothia Island and Lilibeo: The Phoenician-Punic Civilization in Italy. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Bradyseism in the Flegrea Area. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Cascata delle Marmore and Valnerina: Monastic sites and ancient hydrogeological reclamation works. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Pelagos: The Cetacean Sanctuary. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Island of Asinara. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Sulcis Iglesiente. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
- ↑ UNESCO: The Marble Basin of Carrara. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
- ↑ UNESCO: The Transhumance: The Royal Shepherd’s Track. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Volterra: Historical City and Cultural Landscape. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
- ↑ UNESCO: The Aniene valley and Villa Gregoriana in Tivoli. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
- ↑ UNESCO: The Murge of Altamura. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Karstic caves in prehistoric Apulia. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Citadel of Alessandria. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
- ↑ a b UNESCO: Massif du Mont-Blanc (inscription comme patrimoine naturel transfrontalier, avec France et Suisse). [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
- ↑ UNESCO: The cultural landscape of the Benedictine settlements in medieval Italy. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Les Alpes de la Méditerranée (Italy). [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
- ↑ UNESCO: The Cultural Landscape of Civita di Bagnoregio. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Via Francigena in Italy. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).