Bazylika Matki Bożej Wniebowziętej w Akwilei

Bazylika Matki Bożej Wniebowziętej
w Akwilei

Basilica di Santa Maria Assunta

Bazylika
Widok bazyliki
Państwo	Włochy
Miejscowość	Akwileja
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Archidiecezja	Gorycji
Wezwanie	Matka Boża
Historia Data poświęcenia 1031
Dane świątyni Rzut przyziemia bazyliki Styl romański Świątynia • materiał bud. • kamień Wieża kościelna • liczba wież 1
Położenie na mapie Włoch Bazylika Matki Bożej Wniebowziętej w Akwilei
45°46′11″N 13°22′15″E/45,769722 13,370833
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Strefa archeologiczna i bazylika Matki Bożej Wniebowziętej w Akwilei^[a]

Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO
Państwo	Włochy
Spełniane kryterium	III, IV, VI
Numer ref.	825
Region[b]	Europa i Ameryka Północna
Historia wpisania na listę
Wpisanie na listę	1998 na 22. sesji
↑ Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO ↑ Oficjalny podział dokonany przez UNESCO

Bazylika Matki Bożej Wniebowziętej^[1] (wł. Basilica di Santa Maria Assunta) w Akwilei – bazylika z początku XI wieku, zbudowana na fundamentach jeszcze starszej świątyni, po której zachowała się pochodząca z IV wieku mozaika o powierzchni 760 m²^[2]. W 1998 roku bazylika została wpisana na listę światowego dziedzictwa UNESCO^[3]. Bazylika była siedzibą patriarchów Akwilei.

Historia bazyliki

Budowę pierwotnej bazyliki w Akwilei rozpoczął biskup Teodor w 314 roku, czyli już po ogłoszeniu przez cesarza Konstantyna edyktu mediolańskiego. Bazylika w Akwilei była więc jedną z pierwszych świątyń chrześcijańskich wybudowanych po zniesieniu prześladowań chrześcijan, a równocześnie pierwszym z kościołów zaprojektowanych i wzniesionych od podstaw, bez wykorzystywania planu jakiejś wcześniejszej świątyni pogańskiej^[4]. Akwileja, splądrowana w 452 roku przez Hunów pod wodzą Attyli, a w VI wieku przez Longobardów, utraciła uprzywilejowaną pozycję na rzecz Grado. Prymat w regionie odzyskała dopiero w wieku XI. Wówczas patriarcha Poppone odbudował bazylikę na planie pierwotnej. Podczas prac zabudowano czerwono-białymi płytkami wczesnochrześcijańskie mozaiki. Dzięki temu, mimo wielokrotnych kataklizmów i zniszczeń, mozaiki zachowały się w bardzo dobrym stanie. Zostały odkryte podczas prac na początku XX wieku. Wówczas prace konserwatorskie bazyliki w Akwilei prowadził polski historyk sztuki Karol Lanckoroński^[5]. W dowód uznania Akwileja nadała mu w 1906 honorowe obywatelstwo.

Architektura chrześcijańska

Architektura bazyliki zawierała elementy odzwierciedlające charakter inicjacji chrześcijańskiej Kościoła pierwszych wieków. W pierwszej z dwóch auli, zwanej catechumenum, prowadzono przygotowania katechumenów, którzy po trzech latach wtajemniczania mieli otrzymać chrzest. Dopiero po chrzcie mogli uczestniczyć w liturgiach sprawowanych w ecclesia, czyli drugiej auli. Między catechumenum a ecclesia wybudowano dwie sale, które były wykorzystywane dla przeprowadzania obrzędów inicjacyjnych. Jedną z nich było baptisterium, gdzie odbywał się chrzest, a drugą consignatorium, czyli sala do celebrowania bierzmowania^[4].

Mozaiki

• 
  Fragment mozaik
• 
  Mozaika z motywami geometrycznymi
• 
  Mozaika z motywami geometrycznymi i zwierzęcymi
• 
  Dobry Pasterz – mozaika
• 
  Langusta na palmie – mozaika
• 
  Kogut i żółw – mozaika

W bazylice w Akwilei zachowała się największa w świecie mozaika wczesnochrześcijańska o powierzchni 760 m². Także mozaiki są świadectwem katechetycznego charakteru budowli. Zawierają liczne symboliczne odniesienia do wartości chrześcijańskich. Jednym z powszechniej znanych motywów jest mozaika ukazująca langustę odpoczywającą na palmie. Wizerunek ten wyjaśniał katechumenom charakter wtajemniczenia chrześcijańskiego – wskazywał na zupełną przemianę chrześcijanina, który dzięki wierze może wyjść z ciemności i cieszyć się światłem świętości, wykonując przy tym uczynki niespotykane w naturze. Inna mozaika, przedstawiająca walkę koguta z żółwiem, pouczała neofitów o istocie walki jasności (kogut, jako zwiastun świtu) z ciemnością (żółw, który żyje w wodzie i zamyka się w skorupie)^[4][6].

Przypisy

Zobacz w Wikiźródłach hasło Akwileja w Encyklopedii kościelnej