Dziady część III

Dziady część III

Autor	Adam Mickiewicz
Typ utworu	dramat
Wydanie oryginalne
Miejsce wydania	Saksonia
Język	polski
Data wydania	1832
Teksty w Wikiźródłach

Dziady część III – utwór dramatyczny Adama Mickiewicza należący do cyklu dramatów Dziady. Utwór powstawał w roku 1832 w Dreźnie. Opublikowany został po raz pierwszy w 1832 roku^[1] jako IV tom Poezji (w wydaniu zbiorowym), oraz rok później w edycji osobnej^[2].

Utwór niekiedy określany mianem Dziady drezdeńskie, ze względu na miejsce powstania^[3].

Dziady część III

Trzecia, ostatnia ukończona część dramatu, została napisana wiosną 1832 roku (wiąże się to z pobytem Mickiewicza w Dreźnie). Przez badaczy ta część Dziadów jest uważana za arcydzieło polskiego dramatu romantycznego^[4], m.in. ze względu na połączenie w jednym utworze problematyki polityczno-historycznej z metafizyczną.

Charakterystyczną cechą tego dramatu jest jego nieciągłość, fragmentaryczność i otwarta, swobodna kompozycja. Żaden z licznych wątków fabularnych nie został ukończony, losy bohaterów są niedopowiedziane (z wyjątkiem Doktora, który ginie od uderzenia piorunem)^[5]. Do całego cyklu nawiązuje scena IX (obrzęd tytułowych Dziadów).

Plan historyczny utworu dzieli się na dwie części: jawną (oficjalny wymiar rzeczywistości) i ukrytą (martyrologia, spiski i walka narodowowyzwoleńcza)^[6]. W części jawnej (Dom wiejski pode Lwowem, Salon Warszawski, Pan Senator) poeta staje się bezlitosnym analitykiem i krytycznym obserwatorem zaprezentowanej w utworze zbiorowości. Zbiorowość ta dzieli się na „lewą” i „prawą” stronę. W części ukrytej autor zawarł swoją drezdeńską koncepcję martyrologicznej historii Polski^[7].

Jedną z cech charakterystycznych dla tej części Dziadów jest mesjanizm, polegający na eksploatowaniu paraleli pomiędzy cierpieniem Jezusa a ofiarą Polaków pozbawionych własnej państwowości i prześladowanych. Ofiara ta ma mieć, według Mickiewicza, charakter uniwersalny, stanowi bowiem powtórzenie odkupienia Chrystusa^[8]. Wyrazicielem takiej postawy w utworze jest Ks. Piotr, który posiada zdolność przewidywania przyszłości („widzenia”). Jego przepowiednie mają charakter optymistyczny, chociaż ich treść jest bardzo nieprecyzyjna (np. liczba 44)^[9]. Przeciwieństwem ks. Piotra w utworze jest Konrad, którego cechuje indywidualizm, świadomość własnej wyjątkowości, a nawet duma urastająca do pychy^[10]. Źródło takiej postawy tkwi w przekonaniu, że jest wielkim poetą, dzięki czemu dysponuje wyjątkową mocą (Ja czuję nieśmiertelność, nieśmiertelność tworzę, / Cóż ty większego mogłeś zrobić - Boże?, sc. II, w. 54-55)^[11]. Posiada zdolność do odczuwania bólu za cały naród polski. W Wielkiej improwizacji podnosi bunt przeciwko Bogu, żądając od Niego władzy nad światem, aby urządzić go lepiej. Oskarża Boga w ten sposób o całe zło, a do tak gwałtownych żądań popycha Konrada odczuwanie cierpień własnego narodu (Ja i ojczyzna to jedno. / Nazywam się Milijon - bo za milijony / Kocham i cierpię katusze, w. 259-261). Żąda od Stwórcy całkowitej kontroli nad ludźmi, dlatego też marzenie o szczęściu i pokoju na Ziemi nosi cechy tyranii^[12]. Jednak Konrad nie zostaje wyraźnie w utworze potępiony^[11].

Ustęp

W skład dramatu wchodzi obszerny epicki Ustęp, w którym poeta opisuje państwo carskie, jako machinę bezmyślnego ucisku oraz związane z tym wynaturzenia (militaryzm). Jednocześnie jednak dostrzega w społeczeństwie rosyjskim zjawiska mogące w przyszłości obalić despotyzm. Dlatego ustęp zamyka hołd złożony rosyjskim dekabrystom w wierszu lirycznym – Do przyjaciół Moskali.

Przypisy

Bibliografia

• A. Mickiewicz Dziady, wyd. Morex 1995.
• Repetytorium z języka polskiego, wyd. Greg, 1996
• Historia literatury Polskiej w zarysie, wyd. PWN, 1980
• Alina Witkowska, Ryszard Przybylski: Romantyzm, Warszawa, 1999

Linki zewnętrzne

• Adam Mickiewicz, Dziady część III (wyd. 2 paryskie, 1838) w serwisie Polona.pl
• Adam Mickiewicz, Dziadów część III w podobiźnie autografu Adama Mickiewicza w serwisie Polona.pl
• Adam Mickiewicz, Todtenfeier = (Dziady) (wyd. 1887, alf. got.) w serwisie Polona.pl