Ulucanlar Cezaevi Müzesi

39°56′18″K 32°52′23″D / 39.93833°K 32.87306°D / 39.93833; 32.87306TürCezaevi müzesiToplu ulaşımEGO
Dikimevi İstasyonu
Cebeci İstasyonuOtopark?VarResmî siteResmî siteAltındağ Belediyesi bünyesindeki diğer müzeler

• Altınköy Açık Hava Müzesi
• Ulucanlar Cezaevi Müzesi

Ankara Merkez Kapalı Ceza ve Tutukevi veya Ulucanlar Cezaevi, 1925 ve 2006^[1] yılları arasında Ankara'nın Altındağ ilçesinin Ulucanlar semtinde faaliyet göstermiş olan bir cezaevidir. Türk siyasi ve edebî hayatında da önemli bir yere sahip olan Ulucanlar Cezaevi'nin restore edilerek müze ve kültür sanat merkezine dönüştürülmesi projesi Altındağ Belediyesine verildi. 2009 yılında başlatılan restorasyon çalışmaları 2010 yılında tamamlandı.

Tarihçe

1923 yılında askerî depo olarak hizmet vermek üzere inşa edilen bir bina içine kurulan cezaevi, 1925 yılında yapılan tadilatlar ile cezaevi olarak kullanılmaya başlandı.^[2]

Cezaevinde ilk idamlar, 1926'da İskilipli Âtıf Hoca ve Ali Rıza Hoca'nın infazlarıyla gerçekleşti. Aynı yıl, İzmir Suikastı sonrası 5 mahkûm daha infaz edildi. 68 Kuşağı'nın önde gelen ismi Deniz Gezmiş ve iki arkadaşı da 6 Mayıs 1972'de burada idam edildi. Son idam edilen mahkûm ise 1983'te ASALA militanı Levon Ekmekçiyan oldu. Cezaevinde; Atatürk döneminde 7, 20 Mayıs 1963'teki başarısız askerî darbe girişimi sonrası 2, 12 Mart 1971 Muhtırası sonrası 3 ve 12 Eylül 1980 Darbesi sonrası 7 mahkûmun infazı yapıldı. 19 idamın 18'i siyasiyken 1982'de idam edilen Ednan Kavaklı tek adi suçlu olarak kayıtlara geçti.

Cezaevinde; Cüneyt Arcayürek, Mahmut Alınak, Fakir Baykurt, Hatip Dicle, Orhan Doğan, Bülent Ecevit, Yılmaz Güney, Nâzım Hikmet, Yaşar Kemal, Yavuz Öbekci, Selim Sadak, Sırrı Sakık, Kemal Tahir, Metin Toker, Muhsin Yazıcıoğlu ve Leyla Zana gibi çok sayıda ünlü tutuklu ve mahkûm kaldı.

29 Eylül 1999'da başlatılan Hayata Dönüş Operasyonu sırasında cezaevinde 10 kişi öldü, 100'e yakın kişi de yaralandı.^[1]

Ulucanlar Cezaevi 1 Temmuz 2006'da kapatıldı. Daha sonra restore edilerek müzeye dönüştürüldü.^[3]

Cezaevinde idam edilenler

Cezaevinde; Atatürk döneminde 7, 20 Mayıs 1963'teki başarısız askerî darbe girişimi sonrası 2, 12 Mart 1971 Muhtırası sonrası 3 ve 12 Eylül 1980 Darbesi sonrası 7 mahkûmun infazı yapıldı.

Mahkûm	Suç	İnfaz Tarihi
İskilipli Âtıf Hoca	Anayasa'yı İhlal	4 Şubat 1926
Ali Rıza Hoca	Anayasa'yı İhlal	4 Şubat 1926
Cavid Bey	İzmir Suikastı	26 Ağustos 1926
Doktor Nâzım	İzmir Suikastı	26 Ağustos 1926
Filibeli Hilmi	İzmir Suikastı	26 Ağustos 1926
Nail Bey	İzmir Suikastı	26 Ağustos 1926
Abdülkadir Bey	İzmir Suikastı	1 Eylül 1926
Fethi Gürcan	Anayasa'yı İhlal	27 Haziran 1964
Talat Aydemir	Anayasa'yı İhlal	5 Temmuz 1964
Deniz Gezmiş	Anayasa'yı İhlal	6 Mayıs 1972
Yusuf Aslan	Anayasa'yı İhlal	6 Mayıs 1972
Hüseyin İnan	Anayasa'yı İhlal	6 Mayıs 1972
Necdet Adalı	Kahve basıp 2 sağcıyı öldürme	7 Ekim 1980
Mustafa Pehlivanoğlu	Kahve tarayıp 5 solcuyu öldürme	7 Ekim 1980
Erdal Eren	Piyade Er Zekeriya Önge'yi öldürme	13 Aralık 1980
Fikri Arkan	2 solcuyu öldürme	27 Mart 1982
Ednan Kavaklı	Tecavüz ettiği 16 yaşındaki erkek çocuğunu öldürme	18 Haziran 1982
Ali Bülent Orkan	Kahve basıp 7 solcuyu öldürme	13 Ağustos 1982
Levon Ekmekçiyan	Esenboğa Havalimanı saldırısı	29 Ocak 1983

Popüler kültür

• Uçurtmayı Vurmasınlar filmi 1989 yılında bu cezaevinde çekildi.
• Yılmaz Güney'in Duvar filminin ilham kaynağı oldu.^[1]
• 2009 yılında yayınlanan Ezel dizisinin cezaevi sahneleri burada çekildi^[4]

Ayrıca bakınız

• Mamak Askerî Cezaevi
• Pirin Palas
• Diyarbakır Cezaevi

Dış bağlantılar

• Cezaevi Müzesi web sitesi 18 Aralık 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2020.
• TBMM İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu 26 Eylül 1999 Ulucanlar Cezaevi Raporu 6 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Kaynakça