Muvahhidler

Muvahhidler ٱلْمُوَحِّدُونَ (Arapça) al-Muwaḥḥidūn
1121-1269
Muvahhid İmparatorluğu haritası.
Tür	Hilâfet (1147'den itibaren)
Başkent	Tinmel (1121-1147) Marakeş (1147-1269)[1]
Yaygın dil(ler)	Berberi dilleri, Arapça, Mozarapça
Resmî din	İslam
Hükûmet	Hilâfet
Mehdi
• 1121-1130 İbn Tûmert
Halife
• 1130-1163 Abdülmü’min el-Kûmî (ilk) • 1266-1269 Vasik İdris (son)
Tarihçe
• Kuruluşu 1121 • Las Navas de Tolosa Muharebesi 1212 • Dağılışı 1269
Yüzölçümü
1150	2.300.000 km2
1200	2.000.000 km2
Para birimi	Dinar[2]
Öncüller Ardıllar Murâbıtlar Tavaif-i Mülûk Merînîler Hafsîler Tilimsan Krallığı Tavaif-i Mülûk Kastilya Krallığı Aragon Krallığı Portekiz Krallığı León Krallığı Gırnata Emirliği

Hilâfet Arapça: خِلافة
Ana Halifelikler Medine İslam Devleti Râşidîn Halifeliği Emevîler Abbâsîler Osmanlı Halifeliği
Paralel Halifelikler Endülüs Emevî Devleti Fâtımîler Muvahhidler Sokoto Halifeliği Mekke Şerifliği
İlgili Konular Emirlik İmamlık Halifeler listesi İslam devleti
g t d

Arap devletleri ve hanedanları
Antik Arap Devletleri Kedar Krallığı 800 BC-300 BC Lihyan Krallığı 600 BC-100 BC Nabatî Krallığı 400 BC-106 AD Kinde Krallığı 200 BC-633 AD Osroene Krallığı 132 BC-244 AD Characene Krallığı 127 BC-221 AD Emesa Hanedanı 64 BC-300s AD Araba Krallığı 100s-241 AD Tanukhiler 196-1100 AD Gassaniler 220-638 AD Lahmîler 300-602 AD
Arap İmparatorlukları Râşidîn 632-661 Emevîler 661-750 Abbâsîler 750-1258 Fâtımîler 909-1171
Doğu Hanedanları Girit Emirliği 824-961 Dülefiler 840-897 Kaysiteler 860-964 Şirvanşah 861-1538 Alavîler 864-928 Hamdaniler 890-1004 Revvadiler 955-1071 Cerrâhîler 970-1107 Ukayliler 990-1096 Numayriler 990-1081 Mirdasoğulları 1024-1080 Münkızoğulları 1025–1157 Muzaffariler 1314-1393 Maanlar 1517-1697 Şihablar 1697-1842 El-Azim ailesi 1720-1807
Batı Hanedanları Kurtuba Emirliği 756-929 Muhallabids 771-793 İdrîsîler 788-974 Aglebiler 800-909 Sicilya Emirliği 831-1091 Endülüs Emevî Devleti 929-1031 Kanziler 1004-1412 Tujibiler 1013-1039 Abbadiler 1023-1091 Hammudiler 1026-1057 Cevheriler 1031-1091 Hudiler 1039-1110 Sumadihiler 1041-1091 Nasriler 1230-1492 Saadiler 1554-1659 Senusiler 1837-1969
Arap Yarımadası Ziyadiler 819-1138 Yufiriler 847-997 Ukhaidhirler 865-1066 Reşidîler 897-1962 Karmatîler 899-1077 Wajihids 926-965 Mekke Şerifliği 968-1925 Süleyhiler 1047-1138 Süleymaniler 1063-1174 Uyûnîler 1076-1253 Zurayiler 1083-1174 Nabhaniler 1154-1624 Mehdiler 1159-1174 Resûlîler 1229-1454 Usfurids 1253-1320 Jarwanids 1305-1487 Kathiriler 1395-1967 Tahirids 1454-1526 Jabrids 1463-1521 Qasimids 1597-1872 Ya'arubids 1624-1742 Yukarı Yafa 1800-1967 Reşidîler 1836-1921 Qu'aitidiler 1858-1967 Beyhan Emirliği 1903-1967 İdrisiler 1906-1934 Yemen Mütevekkilî Krallığı 1918-1970
Günümüz monarşileri Alevî (Fas) 1631-günümüz El Kasimi (Resü'l-Hayme) 1727-günümüz El Kasimi (Şarika) 1727-günümüz Suud (Suudi Arabistan) 1744-günümüz El Said (Umman) 1749-günümüz Es-Sabah (Kuveyt) 1752-günümüz El-Nehyan (Abu Dabi) 1761-günümüz El Nuaim (Ajman) 1810-günümüz Al Mu'alla (Ummül-Kayveyn) 1775-günümüz El Halife (Bahreyn) 1783-günümüz Sani (Katar) 1825-günümüz Al Maktoum (Dubai) 1833-günümüz Al Şarki (Füceyre) 1833-günümüz Haşimoğulları (Ürdün) 1921-günümüz
g t d

Muvahhidler (Berberice: ⵉⵎⵡⵃⵃⴷⵏ Imweḥḥden, Arapça: الموحدون al-Muwaḥḥidūn, Türkçe: Birleyenler, Tek Olanı Kabul Edenler; 1121-1269), bugünkü Kuzey Afrika, İspanya ve Batı Sahra topraklarına egemen olan Murabıtlar Devleti'ni yıkarak onun yerine geçen Berberi hanedan ve devletidir. 1146 ila 1248 yılları arasında, bugünkü İspanya topraklarının büyük bölümünün yanı sıra Kuzey Afrika'daki bazı toprakları da denetimleri altında tutmuşlardır. Hristiyan saldırıları ve bazı iç karışıklıklar sonucu 1269'da yıkılmışlardır. İber Yarımadası üzerinde egemen olmuş son büyük Müslüman devlettir.

Kuruluş

Muvahhidler, Murabıtlar’n bazı dinî uygulamalarını karşı yeni bir iyileştirme hareketinin temsilcisi olarak Kuzey Afrika’da ortaya çıktı. 1116'dan itibaren Trablusgarp'tan Moritanya'ya kadar Kuzey Afrika'daki kumsal şehirlerini gezip dinî eğitim vererek kendisine taraftar kazandırmıştır. İbn Tûmert 1121 yılında Mehdiliğini ilan ederek Murabıtlar Devleti’ne karşı harekete geçmiş ve bu tarih devletin kuruluşu olarak kabul edilmiştir.

Yükseliş

İbn Tûmert'in 1130'da ölümünden sonra devletin kuruluşu öğrencisi olan Abdülmümin el-Kûmî tarafından gerçekleştirilmiştir. Sûs bölgesine egemen olan Abdülmü’min, Murabıtlar'la uzun süre uğraşmıştır. 1139-1146 yılları arasında devamlı yaşanan savaşların sonrasında 1147'de Marakeş'in de alınmasıyla Murabıtlar devleti tamamen yıkılmış ve bölgeye Muvahhidler tamamen egemen olmuştur. Topraklarında çıkan isyanları bastıran Abdülmü’min, sonrasında 1147-1163 yıllarını kapsayan dönemde Libya'dan Moritanya'ya kadar uzanan Kuzey Afrika sahilinde ve Endülüs'te egemenliğini yürüten bir devlet kurmuştur.^[3]

Gerileme ve Dağılış

Abdulmümin'in ölümünden sonra hükümdarlarda önemli bir toprak kazanımı olmamakla birlikte özellikle Yusuf, Yakup (Mansur) ve Muhammed Nasır dönemlerinde Muvahhidlerin düzen ve yükseliş dönemleri olmuştur. Ancak 1212 yılında İkab Savaşı'nda Hristiyanlar karşısında ağır bir yenilgi alınması ve sonrasında 1213 yılında Muhammed'in ölümüyle Endülüs'teki egemenliğini yitirmeye başlamasına ve Muvahhidlerin siyasi düzensizlik dönemine girmesine yol açmıştır. Muhammed Nasır'ın ölümünden sonra tahta çıkan genç yaştaki oğlu Yusuf el-Müstansır’ın yönetimsel açıdan güçsüz bir hükümdar olması nedeniyle bazı devlet adamları ve yerel yöneticiler güç kazanmaya başladı ve devletin otoritesi sarsılmaya başladı. Bu dönemde Endülüs’te yerel hanedanlıklar kurulurken diğer taraftan Portekiz, Kastilya ve Aragon krallıkları da Turtûşe (Tartosa), Belensiye (Valensiya), Batalyevs (Badajoz), Mürsiye (Murcia), Mâride (Merida), Kurtuba (Córdoba) ve İşbîliye (Sevilla) gibi birçok Endülüs şehrini ele geçirdiler.

İdris Memun'un Maliki olan toplumun desteğini sağlamak amacıyla İbn Tûmert’in görüşlerinden vazgeçtiğini ilan etmesi istediği sonucu vermediği gibi devletinde parçalanmasına neden oldu. 1228 tarihinde Tunus’u Muvahhidler adına yöneten Ebü Zekeriyya Yahya, İbn Tûmert’in davasını kendisinin savunduğunu söyleyerek bağımsızlığını ilan ederek Hafsiler hanedanlığını kurdu. 1235 yılında Tilimsan ve civarında büyük Berberi kabilesi Zenâte’ye üye Abdülvadiler bu adla hanedanlık kurdular. Muvahhidler devletinin yıkılmasını sağlayan en önemli hareket ise 1196'dan beri Magrib-i Aksa’da bağımsız yaşayan Meriniler olup, 1247'de Miknâs’ı, 1248'da Fas, Selâ ve Tâze’yi, 1250-1255 arasında Magrib-i Aksa’nın büyük bölümünü Muvahhidler’den aldılar. Muvahhidler bir süre daha direnç gösterse de 1269'da Meriniler tarafından Marakeş'in alınmasıyla Muvahhidler Devleti son buldu.^[4]

Hükümdarlar, 1121–1269

1. Ebu Abdullah Muhammed İbn Tûmert (Mehdi, 1121-1130)
2. Abdülmü’min el-Kûmî (1130-1163)
3. Ebu Yusuf Yakup el-Mansur (1163-1184)
4. Yakup Mansur (1184-1199)
5. Muhammed Nasır (1199-1213)
6. II.Yusuf (1213-1224)
7. Abdulvahid Mahlu (1224)
8. Abdullah el Adil (1224-1227)
9. Yahya Mutasim (1227–1229)
10. İdris Memun (1229-1232)
11. Abdulvahid Reşid (1232–1242)
12. Abulhasan Sayyid (1242-1248)
13. Ömer Murtaza (1248-1266)
14. Ebu el-Ula el-Vasik İdris (1266-1269)

Kaynakça