Akvileja

Akvileja
Patrijarhijska bazilika sv. Marija
Koordinate: 45°46′N 13°22′E / 45.767°N 13.367°E / 45.767; 13.367
Država	Italija
Regija	Friuli-Venezia Giulia
Frazione	Beligna, Belvedere
Vlast
- Gradonačelnik	Emanuele Zorino
Površina
- Ukupna	36.8 km²[1]
Visina	5 m[1]
Stanovništvo (2017)
- Grad	3306[1]
- Gustoća	89.76 st/km²[1]
Vremenska zona	UTC+1 (UTC+2)
Poštanski broj	33051
Pozivni broj	0431
Karta
Akvileja class=notpageimage| Pozicija Akvileje u Italiji

Akvileja (lat. Aquileia, tal. Aquileia, sloven. Oglej) je općina (comune) od 3306 stanovnika^[1] u Sjevernoj Italiji. Akvileja je uz Ravennu najvažnije arheološko nalazište sjeverne Italije.

Geografija

Akvileja se nalazi sjeverozapadno od Trsta, nedaleko od Jadranskog mora duž rijeke Natisse.^[2]

Historija

Akvileja je osnovana 181. pne. kao Rimska kolonija sa ciljem osiguranja sjeverne Italije od Kelta. Nalazeći se desetak kilometara južno od donjeg toka rijeke Soče i nekih 7 kilometara od mora, Akvileja je predstavljala uporište za zatvaranje uskog pojasa između Alpa i Jadranskog mora. Radi povoljnog položaja prerasla je iz vojnog logora u grad, a bila je i glavna baza za rimske vojne operacije prema rijeci Dunavu. Bila je kanalima povezana s morem, a u nju su vodili i mnogi putovi. U 4. vijeku bila je četvrti grad Italije, poslije Rima, Milana i Capue. Godine 340. car Konstantin II je ubijen ispred gradskih zidina u pokušaju da zauzme grad od svoga brata Konstansa. Godine 381. tu je održan Akvilejski koncil, prvi od mnogih.

Huni su je zauzeli 452. godine poslije tromjesečne opsade i sravnili je sa zemljom. Akvieja se obnovila sve do ponovnog pada pod Langobarde 568 godine. Langobardski vojvoda od Furlanije je vladao Akvilejom i okolicom iz Cividalea sve dok 774. godine Karlo Veliki nije zauzeo Lombardiju i načinio je franačkim vojvodstvom s vojvodom Erikom od Friulija na čelu.

Krajem 8. i početkom 9. vijeka, u Akvileji je postojala patrijarhija pod čijim su nadzorom pokrštavani i panonski Hrvati. S propašču franačke države u 10. vijeku stanovnici su pretrpjeli pljačkaške napade Mađara. Do 11. vijeka, Akvilejska patrijarhija je postala dovoljno snažna da osigura privremenu vlast nad Furlanijom i Akvilejom. Tako je car Svetog Rimskog Carstva dao patrijarhu tu regiju u feudalni posjed. No, patrijarhov autoritet je konstantno bio razlogom teritorijalnih razmirica okolnog plemstva. Akvilejska patrijarhija je naposljetku ukinuta 1751. i taj kraj je potpao pod jurisdikciju biskupija u Udinama i Gorici.

Znamenitosti

Arheološka zona i patrijarhalna bazilika u Akvileji
Svjetska baština – UNESCO
Italija
Registriran:	1998.
Vrsta:	kulturno dobro
Mjerilo:	iii, iv, vi
Ugroženost:	no
Referenca:	UNESCO

Akvileja je bila jedan od najvećih i najbogatijih rimskih gradova. Iskapanja su otkrila jednu ulicu i sjeverozapadni kut gradskih zidina, dok Državni arheološki muzej sadrži preko 20,000 natpisa, skulptura i drugih starina (staklenih posuda, rimskog novca i dr.) iz Akvileje. Većina rimskih ostataka još leži neotkriveno pod livadama Akvileje, čineći veliko arheološko bogatstvo – najveći netaknuti rimski grad.

Patrijarhalna bazilika je veličanstvena građevina s podnim mozaikom, a igrala je ključnu ulogu u pokrštavanju velikog dijela središnje Europe u ranom srednjem vijeku. Ovu baziliku s ravnim krovom podigao je patrijarh Poppo 1031. godine na mjestu starije crkve, a dogradio ju je 1379. godine patrijarh Marquad u gotičkom stilu.

Romaničko-gotička fasada je povezana s dvorištem tzv. Paganske crkve i ostatkom krstionice iz 5. stoljeća. Unutrašnjost je trobrodne bazilike s podnim mozaicima iz 4. stoljeća, dok je drveni krov iz 1526. godine, a freske na zidovima iz različitih doba; u kapeli sv. Petra su iz 4. st., u apsidi su iz 11. stoljeća. Tzv. Kripti freski, ispod prezbiterija, nalazi se ciklus freski iz 12. stoljeća s prikazom korijena kršćanstva u Akvileji i sv. Hermagorasa, prvog biskupa.

Zbog toga su arheološke iskopine i patrijarhalna bazilika upisani na UNESCOv popis mjesta svjetske baštine u Europi 1998. godine.

Pobratimski gradovi

• Piran, Slovenija
• Maria Saal, Austrija

Izvori

Vanjske veze

Akvileja na Wikimedijinoj ostavi

• Comune di Aquileia (službene stranice) (it)

• p
• r
• u

Svjetska baština u Italiji

Agrigento (Dolina hramova) • Akvileja • Amalfijska obala • Bazilika Svetog Franje Asiškog i historijski centar Assisija • Botanički vrt u Padovi • Caserta (Palača u Caserti, Vanvitellijev akvadukt, San Leucio) • Castel del Monte • Etruščanske nekropole Banditaccia i Monterozzi • Cilento i Vallo di Diano (Paestum, Velia, samostan u Paduli) • Cinque Terre, Porto Venere i otoci Palmaria, Tino i Tinetto • Crespi d'Adda • Dolomiti (Alpe) • Etna • Liparski otoci • Ferrara • Historijski centar Firence • La Strade Nuove i kompleks Palazzi dei Rolli u Genovi • Langobardska središta u Italiji (Cividale del Friuli, Brescia, Castelsepriou, Spoleto, Campello sul Clitunno, Benevento, Monte Sant'Angelo) • Mantova i Sabbioneta • Sassi i park crkava u stijenama Matere • Medici vile i vrtovi • Torre Civica, Piazza Grande i Katedrala u Modeni • Monte San Giorgio¹⁾ • Historijski centar Napulja • Historijski centar Pienze • Katedralni trg u Pisi • Pompeji, Herkulanej i Oplontis (Torre Annunziata) • Prahistorijska naselja sojenica oko Alpa²⁾ • Raetinska pruga¹⁾ • Ranokršćanski spomenici u Ravenni (Mauzolej Gale Placidije, Neonov baptisterij, Arijanski baptisterij, Arhiepiskopska kapela, Bazilika Sant'Apollinare Nuovo, Teodorikov mauzolej, San Vitale i Bazilika Svetog Apolinarija u Classi) • Rezidencije Savojske dinastije • Historijski centar Rima uključujući Bazilika Svetog Pavla izvan zidina ³⁾ • Sacri Monti • San Gimignano • Siena • Sirakuza i Pantalica • Su Nuraxi • Santa Maria delle Grazie, Milano • Hadrijanova vila i Villa d'Este (Tivoli) • Trulli Alberobella • Urbino • Crteži doline Val Camonica • Kasnobarokni gradovi visoravni Val di Noto (Caltagirone, Catania, Militello in Val di Catania, Modica, Noto, Palazzolo Acreide, Ragusa, Scicli) • Val d'Orcia • Venecija i njezina laguna • Verona • Vicenza i Paladijeve vile • Villa Romana del Casale (Piazza Armerina)

Italijanska nematerijalna svjetska baština

Sardinijsko pastoralno pjevanje Canto a tenore • Mediteranska prehrana⁴⁾ • Tradicionalno sicilijansko lutkarsko kazalište Opera dei Pupi • Tradicionalna izrada violina u Cremoni

¹⁾ Zajednička svjetska baština Italije i Švicarske  ²⁾ Zajedno s pet ostalih alpskih zemalja   ³⁾ Zajednička svjetska baština Italije i Vatikana   ⁴⁾ Zajednička svjetska baština Italije, Grčke, Španjolske i Maroka