Marcin Wadowita

Doktor Akademii Krakowskiej

Data urodzenia

1567

Data śmierci

27 stycznia 1641

Wyznanie

katolicyzm

Kościół

rzymskokatolicki

Inkardynacja

Kościół katolicki

Prezbiterat

Cytaty w Wikicytatach

Marcin Wadowita, Vadovius, Campius, wł. Marcin Kępka (ur. ok. 1567 w Wadowicach, zm. 27 stycznia 1641) – polski ksiądz katolicki, teolog, pisarz religijny, profesor, wicekanclerz i dziekan Wydziału Teologii Akademii Krakowskiej.

Uznawany za najwybitniejszego, obok Adama z Opatowa, teologa krakowskiego doby królów z dynastii Wazów^[1]. Komentator kosmografii Jana Hontera, obrońca idei tolerancji. Uratował od śmierci teologa braci polskich Fausta Socyna. Marcin Wadowita należał do grona osób na owe czasy głęboko wykształconych, o wrażliwej umysłowości. Jego wiedza, swada polemiczna i niepospolita inteligencja przysparzały mu wielu słuchaczy.

Przeszedł liczne szczeble ówczesnej kariery akademika i duchownego – od proboszcza (prepozyta) kościoła św. Floriana na Kleparzu, do godności wicekanclerza Uniwersytetu^[1]. Związany był przez prawie pół wieku z Akademią Krakowską. Ceniono go za wesołe usposobienie, rozległą wiedzę i inteligencję. Doprowadził on bazę uniwersytecką do niebywałego rozkwitu.

Życiorys

Marcin Wadowita urodził się w Wadowicach, w rodzinie Mateusza Kępki, rajcy miejskiego^[1]. Niewiele wiadomo na temat jego dzieciństwa, nawet data urodzin nie jest pewna: w literaturze przedmiotu często pojawiają się daty 1567 lub 1570, jednak należy je traktować z rezerwą^[1]. W 1583 wstąpił w grupie 114 nowych studentów do Akademii Krakowskiej^[1]. Stopień magistra sztuk uzyskał w 1590, jako pierwszy wadowiczanin w historii^[1].

Od tego czasu jego kariera kościelna znacznie przyspieszyła. W 1602 został kanonikiem w kościele św. Anny, w 1609 kanonikiem, a w 1617 prepozytem kolegiackiego kościoła św. Floriana na Kleparzu. Był kaznodzieją katedralnym i proboszczem w Opatowcu^[1], a także w Starym Korczynie. Równolegle rozwijała się jego kariera akademicka. Jako magister sztuk wykładał w Collegium Minus i we Włocławku, jednocześnie prowadził studia teologiczne w Collegium Maius^[1]. W 1600 powierzono mu prestiżową funkcję dziekana Wydziału Filozoficznego^[1]. W 1602 zdał egzamin przed profesorem Janem Barskim i został diakonem i prezbiterem, w rok później otrzymał bakalaureat z teologii, a w kolejnym roku został profesorem na wydziale teologicznym^[1].

Dzięki wsparciu biskupa Piotra Tylickiego Wadowita wyjechał na studia na Uniwersytet w Padwie oraz do Rzymu, gdzie uczył się w Kolegium Jezuitów^[1]. Podczas swojego pobytu w Rzymie wygłosił m.in. rekolekcje przed papieżem Klemensem VIII, który – zadowolony i rozbawiony manierami Polaka – miał wykrzyknąć^[1]^[2]:

In Vadovio eruditio angelica, vox diabolica, mores rusticani (pol. W Wadowicie erudycja anielska, głos diabelski, obyczajność wiejska)

W jezuickim kolegium uzyskał tytuł doktora świętej teologii w 1606 roku^[1]. Powrócił do kraju, w którym trwał ostry konflikt między Akademią Krakowską a jezuitami o kontrolę nad systemem edukacji. Mimo swojego wykształcenia, Wadowita wziął stronę swojej pierwszej Almae Matris, reprezentował ją w rozmaitych sporach z jezuitami chcącymi otwierać kolegia w wielu miastach Polski^[1]. Ostatecznie konflikt zakończył Sejm w 1633 roku, którego uchwała nakazywała zamknąć szkoły jezuickie w Krakowie^[1].

W 1608 słuchaczem jego dysputy był przyszły król Polski, królewicz Władysław Waza. W latach 1618–1639 Wadowita wielokrotnie wybierany był na dziekana teologii na krakowskiej uczelni. W 1636 został także jej wicekanclerzem^[1].

Na mocy przywileju Zygmunta I Starego z 1535 szlachectwo uzyskiwali „doktorowie Akademii Krakowskiej wydziałów: teologii, praw i medycyny oraz innych zaszczytnych nauk i sztuk”, w ten sposób być może także doktor Marcin z Wadowic został szlachcicem^[3]. W 1641 na swym majątku Pławowice uczynił zapis 3000 zł polskich na rzecz fundacji stypendium dla studentów. Nie zapomniał o swoim rodzinnym mieście Wadowicach, uposażając tam „szpital dla ubogich osób obojga płci” oraz szkołę. Jego staropolskie portrety z XVII wieku znajdują się w Collegium Maius i klasztorze OO. Karmelitów na Piasku w Krakowie.

Zmarł powszechnie żałowany^{[potrzebny przypis]} 27 stycznia 1641 i został pochowany w kościele św. Floriana w Krakowie^[4]. W 2018 powstała jego obszerna monografia autorstwa Tomasza Graffa, Marcin Campius Wadowita (ok. 1567-1641). Duchowny i profesor Uniwersytetu Krakowskiego, Kraków 2018.

Twórczość

Zachowały się 4 traktaty teologiczne autorstwa Wadowity^[1]:

Quaestio de Incarnatione a Martino Campio Vadovio, Theologo ordinario publice in Alma Academia Cracoviensi, die 11 Decembris ad disputandum proposita... Cracoviae, Anno Domini 1603
Quaestio de Christi merito a… publice in Alma Academia Cracoviensi, die 1 Aprilis ad disputandum proposita..., Cracoviae, In Officina Jacobi Sibeneycher, Anno Domini 1604
Quaestio de Divina voluntate et radice continentiae a ... publice in alma Academia Cracoviensi die... Julii ad disputandum proposita..., Cracoviae apud Viduam Jacobi Sibeneycher, Anno Domini 1608.
Quaestio de hypostasi aeternae felicitatis primoque medio salutis, interno actu fidei a ... publice in alma Academia Cracoviensi ad disputandum proposita. Pro loco inter doctores S. Th. asseguendo. Chronosticon doctorum guando Vadovius ornat (1616).

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q TomaszT. Graff TomaszT., Professor Marcin Wadowita (1567–1641), an Example of a Brilliant Academic Career in Old Kraków, [w:] HenrichH. Hrehor, MartinM. Pekár (red.), Transformation of Central European cities in Historical Development (Košice, Kraków, Miskolc, Opava) from the Middle Ages to the End of the 18th Century, Zborník príspevkov z medzinárodnej vedeckej konferencie Košice, 28.-29. jún 2012, 2012, s. 84-93 [dostęp 2017-12-27] (ang.).
↑ A. Komoniecki, Dziejopis żywiecki, Biblioteka Jagiellońska, rkps 3410, k. 157
↑ Janusz Sondel, Kariera uniwersytecka jako sposób awansu społecznego w dawnej Polsce s. 218.
↑ TomaszT. Graff TomaszT., Patron I Liceum Ogólnokształcącego w Wadowicach: Magnificus Martinus Campius Vadovius (ok. 1567–1641), dziekan Wydziału Teologicznego i wicekanclerz Akademii Krakowskiej [w:] Wadowickie Gimnazjum oraz Liceum – znane i nieznane. W 150-lecie powstania Gimnazjum w Wadowicach 1866-2016, s. 15-38., 2016 .