Kościół San Teodoro w Pawii

Kościół San Teodoro w Pawii

Chiesa di San Teodoro di Pavia

kościół parafialny
Widok kościoła od strony placu San Teodoro
Państwo	Włochy
Miejscowość	Pawia
Adres	Chiesa di San Teodoro, Piazza San Teodoro 3, 27100 Pavia
Wyznanie	katolicyzm
Kościół	Kościół łaciński
	Diecezja Pawii
Wezwanie	św. Teodora z Pawii
Wspomnienie liturgiczne	20 maja
Przedmioty szczególnego kultu
Relikwie	św. Teodora z Pawii
Historia Data rozpoczęcia budowy XII wiek Data zakończenia budowy XII wiek Aktualne przeznaczenie czynny kościół parafialny
Dane świątyni Styl romański Świątynia • materiał bud. • cegła, piaskowiec Kopuła • liczba kopuł 1 Liczba naw 3 Dzwonnica • typ dzwonnicy kampanila
Położenie na mapie Lombardii Kościół San Teodoro w Pawii
Położenie na mapie Włoch Kościół San Teodoro w Pawii
45°10′59″N 9°09′05″E/45,183056 9,151389
Multimedia w Wikimedia Commons

Kościół San Teodoro – rzymskokatolicki kościół w Pawii pod wezwaniem św. Teodora z tegoż miasta. Jest kościołem parafialnym parafii San Teodoro. Administracyjnie należy do diecezji Pawii^[1].

Jest miejscem przechowywania relikwii św. Teodora z Pawii.

Historia

Pierwotny kościół

Na miejscu obecnej świątyni znajdował się pierwotnie kościół pod wezwaniem św. Agnieszki (Sant’Agnese). Został on założony przypuszczalnie w połowie VIII wieku i związany był z działalnością Teodora, biskupa Pawii w latach 742–753, pochowanego po śmierci w jego murach. Na temat tej świątyni nic bliższego nie wiadomo^[2].

Obecny kościół

Obecny kościół w stylu romańskim został zbudowany w drugiej połowie XII wieku na miejscu kościoła Sant’Agnese. Jego wzniesienie było przypuszczalnie podyktowane potrzebą zachowania w nim szczątków św. Teodora^[3]. Szczątki świętego zostały przeniesione prawdopodobnie z kościoła San Giovanni in Borgo i złożone w poświęconej mu krypcie, zrealizowanej podczas budowy nowego kościoła. W połowie XVI wieku zbudowano kampanilę i latarnię nad tyburium^[a]. Wewnątrz dodano poprzeczne łuki wzmacniające sklepienia, które uległy odkształceniu ze względu na nierówność podtrzymujących je elementów. Pod koniec XVII wieku wnętrze przebudowano w stylu barokowym prezbiterium, a na początku XVIII wieku przeprowadzono prace wzmacniające konstrukcję krypty. W latach 1887 i 1909 wykonano prace mające na celu usunięcie XV–XVII-wiecznych naleciałości i przywrócenie przypuszczalnego, pierwotnego stanu obiektu^[4].

Architektura

Kościół jest położony w południowo-zachodnim narożniku miasta, na pochyłym terenie, opadającym w kierunku rzeki Ticino^[2].

Apsydy

Kościół został zbudowany jako trzynawowa, trzyprzęsłowa bazylika z trzema apsydami^[4], z których środkowa jest dłuższa od bocznych. Ich ściany wykonano z dwukolorowego ciosu. Półokrągłą ścianę apsydy środkowej przebito trzema monoforiami. Wszystkie apsydy zostały w swych górnych partiach udekorowane fryzem arkadkowym^[5].

Korpus nawowy

Ściany boczne korpusu nawowego zostały rozczłonkowane pilastrami, podobnymi do tych z fasady. Również portal, umieszczony w lewej ścianie, przypomina ten z fasady^[5]. Nawy zostały przekryte sklepieniami krzyżowymi wspartymi na filarach typu romańskiego. Przecina je tzw. fałszywy transept, widoczny na zewnątrz jako konstrukcja wyższa od nich, natomiast w rzucie poziomym wychodząca tylko nieznacznie poza obrys ścian. Taki typ transeptu został przypuszczalnie zaczerpnięty z kościołów San Pietro in Ciel d’Oro i Santa Maria del Popolo. Transept wewnątrz przekrywa sklepienie kolebkowe^[2]. Na skrzyżowaniu naw wznosi się ośmioboczne tyburium zwieńczone latarnią, której ściany przepruto biforiami. Do południowego boku świątyni przylega kampanila oraz zakrystia^[4].

Fasada

Charakterystyczna, dwuspadowa fasada, podzielona pionowo na trzy części pilastrami i zwieńczona loggią, jest jednym z przykładów bogactwa sztuki romańskiej w Pawii w XII wieku^[6]. Jej dzisiejszy wygląd jest efektem XX-wiecznej restauracji^[4]. Nad portalem, zwieńczonym półkolistym tympanonem, znajduje się centralne triforium, flankowane dwoma biforiami, a powyżej nich – okno środkowe w kształcie krzyża greckiego, flankowane dwoma oculusami^[3].

Wnętrze

Prezbiterium

Prezbiterium jest podwyższone w stosunku do nawy. Jego obecny wygląd jest efektem prac restauracyjnych z 1903 roku. Na neoklasycystycznym ołtarzu głównym, zrealizowanym w ciągu trzech pierwszych dekad XIX wieku, znajdują się dwa boczne medaliony ukazujące świętych biskupów: Syrusa i Epifaniusza. Po obu stronach mensy ołtarzowej umieszczono dwa obrazy ze scenami z życia świętego Teodora, przypisywane Mistrzowi Scen Świętej Agnieszki. Na sklepieniu apsydy widnieje, namalowana w 1924 przez Antonia Villę z Pawii, Trójca Święta w otoczeniu biskupów i świętych. Wśród tych ostatnich znajduje się św. Teodor z modelem kościoła^[3]. Po lewej stronie prezbiterium stoi, datowana na XIII–XIV wiek, marmurowa rzeźba św. Teodora z modelem miasta^[6].

Krypta

Znajdująca się pod prezbiterium krypta ma sklepienie krzyżowe^[6]. Kolumny dzielą ją na siedem niewielkich naw. Kolumny i ich kapitele pokrywają wzory geometryczne lub motywy roślinne i zwierzęce, charakterystyczne dla sztuki romańskiej. Na lewej ścianie znajduje się tablica z 1524 roku, wykonana dla upamiętnienia Giovanniego Luchino Cortiego i wspieranych przez niego prac konserwatorskich. W krypcie znajduje się wykonany z piaskowca grobowiec, udekorowany żłobionymi pilastrami, belkami pokrytymi kimationem z motywami muszli oraz inskrypcją, flankowaną dwoma geniuszami^[3].

Nawy i transept

Mozaiki na posadzce

W posadzce w pierwszym przęśle prawej nawy, podczas prac wykonanych w 1998 roku w trakcie instalacji systemu ogrzewania, odkryto fragment mozaiki, przedstawiającej sceny otoczone motywami dekoracyjnymi i ikonograficznymi typowymi dla sztuki romańskiej^[4]. Widoczny jest tam mężczyzna z nagim torsem, satyr, chrześcijanin uzbrojony w tarczę i miecz, walczący z lwem oraz kilka ozdobnych meandrów^[7].

Widok Pawii

Z fresków zdobiących wnętrze najbardziej znany jest, widoczny w lewej nawie, Widok Pavii pędzla Bernardina Lanzaniego z 1522 roku, przedstawiający miasto podczas wojny między Hiszpanami a Francuzami^[6]. W górnej części, na chmurach ukazani zostali: Bóg Ojciec oraz święci patroni miasta: Syrus, Augustyn i Teodor. W dolnej części, na pierwszym planie, rozciąga się szeroki pejzaż z miastem, zamkiem Viscontich z parkiem, natomiast w tle widoczny jest łańcuch Alp^[3]. Fresk ten jest najstarszym widokiem Pawii^[7].

Sceny z życia św. Agnieszki

W prawym transepcie znajduje się cykl fresków z 1514 roku, zrealizowany przez malarza, zbliżonego warsztatowo do Bramantina, przedstawiający sceny z życia św. Agnieszki^[6]. Narracja ikonograficzna rozpoczyna się od syna prefekta, który zakochuje się w przyszłej świętej, poprzez jej odmowę złożenia hołdu bożkom, publiczne jej ukaranie, cuda podczas tortur, którym była poddawana i ostatecznie skazanie jej na śmierć poprzez spalenie na stosie^[3].

Sceny z życia św. Teodora

Na północnej ścianie transeptu znajdują się Sceny z życia św. Teodora, namalowane w 1514 roku. Cykl został podzielony na 12 kwadratowych pól, ułożonych w trzech rzędach i uzupełniony 4 scenami namalowanymi na bocznych łukach. Sceny główne przypisuje się malarzowi zbliżonemu stylem do Bernardina Lanzaniego, natomiast sceny boczne – autorowi Scen z życia św. Agnieszki. Program ikonograficzny rozpoczyna wybór Teodora na biskupa Pawii, zatwierdzenie go na tym stanowisku przez papieża, oblężenie Pawii przez wojska Karola Wielkiego, cudowne czyny dokonane przez Teodora w trakcie tych zmagań i sceny finałowe, obejmujące jego śmierć i pogrzeb z udziałem papieża^[3].

Pozostałe dzieła sztuki

W prawej nawie znajduje się tryptyk Wniebowstąpienie, pędzla Bernardina Lanzaniego z 1513 roku. Filary naw bocznych oraz fasadę krypty zdobią freski wotywne z XII-XIII wieku z widocznymi wpływami bizantyńskimi^[6]. Malowidła na filarach nawy głównej noszą ślady dymu, pochodzącego od świec, umieszczonych przypuszczalnie na niewielkich, drewnianych ołtarzach, przymocowanych do pilastrów^[4].

Uwagi

Przypisy