Język buru

Język buru (li fuk Buru^[1]) – język austronezyjski używany w prowincji Moluki w Indonezji, przez grupę etniczną Buru zamieszkującą wyspę o tej samej nazwie. Według danych z 1989 roku ma ponad 30 tys. użytkowników w Indonezji^[2].

Z danych Ethnologue (wyd. 18) wynika, że jest w użyciu w 70 wsiach na wyspie Buru^[2]. Posługuje się nim rdzenna ludność wyspy (określająca się jako orang Buru asli)^[1]. Pewni jego użytkownicy zamieszkują także Ambon, Dżakartę i Holandię (2 tys. osób)^[3].

Dzieli się na kilka dialektów: buru centralny (rana, wae geren, wae kabo), fogi (li emteban, tomahu), masarete (buru południowy), wae sama (waesama)^[2]. Lisela (li enyorot) również bywa rozpatrywany jako jego dialekt^[3][4][5], przy czym wzajemna zrozumiałość między lisela a pozostałymi dialektami buru przybiera ograniczony charakter^[6][7]. Sami mieszkańcy wyspy wyróżniają jednak jeden język buru^[7]. W użyciu są także języki indonezyjski i malajski amboński^[2][8]. W buru występują zapożyczenia z malajskiego oraz ternate, portugalskiego i niderlandzkiego^[9].

Istnieje rejestr tabu zwany „li garan”, używany na pewnym obszarze dżungli w północno-zachodniej części wyspy (Garan). Polega na zamianie słownictwa (rzeczowników, czasowników i przymiotników), przy zachowaniu gramatyki (składni i morfologii) buru^[6][10]. Służy również jako tajny język wśród użytkowników dialektu rana^[11].

W latach 80. i 90. XX w. wciąż był szeroko znany, choć stopień jego użycia różnił się w zależności od miejscowości. Odnotowano, że w społecznościach muzułmańskich przeważa lokalny malajski, również w sferze domowej^[12]. Dialekty lisela i fogi zostały w znacznej mierze wyparte przez malajski, do czego przyczyniły się kontakty z ludnością napływową^[6]; przestały być wykorzystywane w interakcjach z młodszym pokoleniem^[13]. W społecznościach chrześcijańskich, a także tych, które zachowują tradycyjne wierzenia, buru pozostał powszechnie używanym środkiem komunikacji^[12]. Na wybrzeżu północnym występują użytkownicy języka sula, a wybrzeża zachodnie i południowe zamieszkują migranci z wysp Celebesu Południowo-Wschodniego^[13].

Szeroko zakrojone badania nad językiem buru prowadzili w latach 80. XX wieku australijscy misjonarze i etnografowie: Charles E. Grimes i Barbara Dix Grimes^[14][15][16].

Jest zapisywany alfabetem łacińskim^[2].

System dźwiękowy

W języku buru występuje pięć samogłosek oraz siedemnaście rodzimych spółgłosek^[17]. W taki oto sposób przedstawia się jego system dźwiękowy:

Zobacz też

• język kei

Przypisy

Bibliografia

• Charles E. Grimes: The Buru language of Eastern Indonesia. Australian National University, 1991. DOI: 10.25911/5d763986bcd89. OCLC 222997797. (ang.).
• Charles E. Grimes, Wesly Lesnussa: Buru (Masarete). W: Darrell T. Tryon (red.): Comparative Austronesian Dictionary: An Introduction to Austronesian Studies. Berlin–New York: Walter de Gruyter, 1995, s. 623–636, seria: Trends in Linguistics. Documentation 10. DOI: 10.1515/9783110884012.1.623. ISBN 978-3-11-088401-2. OCLC 868970232. [dostęp 2022-08-20]. (ang.).
• Charles E. Grimes: Defining speech communities on Buru Island: a look at both linguistic and non-linguistic factors. W: Charles E. Grimes (red.): Spices from the East: Papers in Languages of Eastern Indonesia. Canberra: Pacific Linguistics. Research School of Pacific and Asian Studies. The Australian National University, 2000, s. 73–103, seria: Pacific Linguistics 503. DOI: 10.15144/PL-503.73. ISBN 978-0-85883-460-6. OCLC 46827844. (ang.).
• Barbara Dix Grimes: Cloves and nutmeg, traders and wars: Language contact in the Spice Islands. W: Tom Dutton, Darrell T. Tryon (red.): Language Contact and Change in the Austronesian World. Berlin–New York: Walter de Gruyter, 1994, s. 251–274, seria: Trends in Linguistics. Studies and Monographs 77. DOI: 10.1515/9783110883091.251. ISBN 978-3-11-088309-1. OCLC 853258768. (ang.).
• Barbara Dix Grimes, Knowing Your Place: Representing relations of precedence and origin on the Buru landscape, [w:] James J. Fox (red.), The Poetic Power of Place: Comparative Perspectives on Austronesian Ideas of Locality, Canberra: ANU Press, 2006, s. 115–130, DOI: 10.22459/PPP.09.2006, ISBN 978-1-920942-86-1, OCLC 909878996, JSTOR: j.ctt2jbjrm.10  (ang.).
• Charles E. Grimes: Digging for the Roots of Language Death in Eastern Indonesia: The Cases of Kayeli and Hukumina. W: Margaret Florey (red.): Endangered Languages of Austronesia. Oxford: Oxford University Press, 2010, s. 73–89. DOI: 10.1093/acprof:oso/9780199544547.003.0004. ISBN 978-0-19-954454-7, ISBN 978-0-19-157121-3. ISBN 978-0-19-172026-0. OCLC 507435850.