Grejpfrut
 | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | eukarionty | ||
|---|---|---|---|
| Królestwo | rośliny | ||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | okrytonasienne | ||
| Klasa | Magnoliopsida | ||
| Nadrząd | |||
| Rząd | mydleńcowce | ||
| Rodzina | rutowate | ||
| Rodzaj | cytrus | ||
| Gatunek | grejpfrut | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Citrus paradisi Macfad. Bot. Misc. 1:304. 1830 | |||
| Synonimy | |||
| |||
| |||
| |||
Grejpfrut (Citrus paradisi) – gatunek wiecznie zielonej rośliny z rodziny rutowatych. Grejpfruty prawdopodobnie są mieszańcem pomarańczy olbrzymiej (Citrus maxima) z Archipelagu Malajskiego, z pomarańczą chińską (Citrus sinensis)[3], przy czym pomarańcze chińskie prawdopodobnie są także krzyżówkami, aczkolwiek dużo wcześniejszymi, tychże pomarańczy olbrzymich z mandarynkami (Citrus reticulata). Grejpfruty sprowadzone zostały i zadomowione na wyspie Barbados w XVII wieku przez kapitana Jamesa Shaddocka. Basen Morza Karaibskiego stał się głównym obszarem ich uprawy. Obecnie roślina uprawiana jest w wielu regionach strefy podzwrotnikowej (m.in. na Florydzie i w Kalifornii). Daje plon 300 ton z hektara.
Morfologia
- Pokrój
- Drzewo osiągające 15 m wysokości.
- Liście
- Owalne, duże (ale mniejsze niż u pomarańczy olbrzymiej), lśniące.
- Kwiaty
- Białe, duże, pojedyncze lub w gronach.
- Owoc
- Kulista jagoda, osiąga masę 200 – 500 g i średnicę do 15 cm. Owoc ma stosunkowo cienką skórkę i ściśle złączone segmenty, w smaku jest słodko-kwaśny z charakterystyczną nutą goryczki. W zależności od odmiany barwa owocu jest zmienna – od jasnożółtej, przez różową do czerwonej.
Zastosowanie
- Sztuka kulinarna: owoce są jadalne na surowo, mają charakterystyczny, winno-gorzkawy smak. Sok używany jest do produkcji napojów orzeźwiających.
- Roślina lecznicza. Owoc grejpfruta zawiera 89% wody, dużą ilość witaminy C (~40 mg/ 100 g)[4], nieznaczne ilości cukrów (5,6 g/100 g), kwasy organiczne oraz niewielkie ilości witamin z grupy B. W miąższu występują karoteny – głównie likopen i β-karoten, warunkujące jego zabarwienie. Za gorzki smak owocu odpowiada naryngina.
Interakcje z lekami
Zawarta w grejpfrucie naryngina jest inhibitorem enzymów wątrobowych: cytochromu P450 CYP3A4 i CYP1A2, które odpowiadają za unieczynnianie wielu popularnych leków. W konsekwencji, spożywanie grejpfruta lub jego soku wraz z lekami metabolizowanymi przez owe enzymy może prowadzić do kumulacji leków w organizmie i wystąpienia niebezpiecznych działań niepożądanych. Dla bezpieczeństwa zaleca się unikanie spożywania grejpfrutów i ich soku podczas stosowania leków[5].
Uprawa
Może być uprawiany w strefach 9-11[6]. Wszystkie odmiany mogą być rozmnażane tylko wegetatywnie[6]. Istnieją odmiany odporne na niewielkie przymrozki, np. Marsh, Morrison Seedless, Golden Special[6]. Popularnie odmiany dzieli się na:
- czerwone – smak gorzki, kwaśny, soczysty
- żółte – smak kwaśny, soczysty
- zielone – smak słodki, średnio soczysty.
Przez skrzyżowanie z mandarynką (Citrus reticulata) otrzymano mieszańca o nazwie tangelo[3]. Przez skrzyżowanie z pomarańczą olbrzymią (Citrus maxima) otrzymano mieszańca sweetie.
Przypisy
- ↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-02-02] (ang.).
- ↑ a b Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-03-10].
- ↑ HannaH. Kunachowicz HannaH. i inni, Tabele składu i wartości odżywczej żywności, wyd. II zmienione, Warszawa: PZWL, 2017, s. 610, ISBN 978-83-200-5311-1 .
- ↑ Ewa Obuchowicz: Farmakologia : dla studentów i absolwentów kierunków medycznych. Mysłowice: MEDKAR, 2011, s. 25. ISBN 978-83-933605-0-5.
- ↑ a b c GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .
