Ekologia gatunku

Ekologia gatunku – dyscyplina nauk biologicznych, część ekologii obejmująca ekologię populacyjną i ewolucyjną, zajmująca się zagadnieniami ewolucji historii życiowych gatunków (stylu życia)[a] i strategii życiowych, mechanizmami powstawania adaptacji oraz problemami zmian rozmieszczenia i liczebności w populacjach jednogatunkowych.

Geneza

Historycznie ekologia była dzielona na[1][2][3]:

  • autekologię – naukę o pojedynczych organizmach w ich środowisku, inaczej „ekologię organizmów”[1], „fizjologię reakcji[b]” (Herbert Andrewartha, 1961)[1], „ekologię fizjologiczną” (Charles J. Krebs, Ecology. The Experimental Analysis of Distribution and Abundance wyd. 4, 1994)[3],
  • synekologię – naukę o zbiorowościach organizmów (zespołach, populacjach, biocenozach).

W związku z szybkim rozwojem biologii ewolucyjnej ten historyczny podział stracił znaczenie[4]. Wyjaśniając przyczynę zmiany linii podziału obszaru badań ekologicznych January Weiner pisał, że współczesna ekologia zmierza do zrozumienia bioróżnorodności i zagadnień liczebności organizmów i ich rozmieszczenia w oparciu o wiedzę dotyczącą mechanizmów dziedziczenia i procesów doboru naturalnego. Aby osiągnąć ten cel, musi zajmować się zjawiskami przebiegającymi w obrębie każdego z milionów ziemskich gatunków w skali wielu pokoleń, żyjących w zróżnicowanych i zmiennych warunkach[5]:

Zagadnieniami tymi tradycyjnie zajmują się ekologia populacyjna i ewolucyjna. Dawniejszy podział ekologii na „synekologię” […] i „autekologię” […] był sztuczny, przecinał bowiem dość jednorodną grupę zagadnień w obrębie ekologii populacyjnej i autekologii, które można ująć łącznie jako ekologię gatunku.

Zakres

W zakres tak zdefiniowanej ekologii gatunku January Weiner włącza m.in. zagadnienia[5]:

  • regulacja liczebności populacji – m.in. konkurencja wewnątrzgatunkowa, samoprzerzedzenie i terytorializm, stabilizująca rola zmienności osobniczej (model Adama Łomnickiego), problem najmniejszej populacji żywotnej i efektywnej wielkości populacji,
  • demografia ekologiczna – m.in. losy osobników, wskaźnik zastępowania (miary reprodukcji netto), tabele i krzywe przeżywalności (losy kohorty), prognozowanie zmian liczebności oraz struktury populacji (piramidy płci i wieku),
  • strategie ewolucyjne gatunków i kształtowanie strategii życiowych przez dobór naturalny (m.in. strategia stabilna ewolucyjnie), w tym np. rola płodności i śmiertelności, znaczenie wielkości ciała.

Uwagi

  1. ↑ Historia życiowa organizmu (ang. life history) – ciąg wydarzeń w życiu osobnika (kolejne etapy rozwoju, np. od zapłodnienia do śmierci), charakterystyczny dla gatunku (zob. podstawowe pojęcia ekologii ewolucyjnej).
  2. ↑ Reakcja fizjologiczna – odpowiedź organizmu lub jego narządów na działanie różnego rodzaju bodźców.

Przypisy

  1. ↑ a b c Ekologia organizmów. W: Przemysław Trojan: Ekologia ogólna > Zasady autekologiczne. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1985, s. 42–44. ISBN 83-01-02275-2.
  2. ↑ Juliusz C. Chojnacki: Podstawy ekologii i ochrony środowiska. [w:] miniskrypt [on-line]. www.zut.edu.pl. [dostęp 2013-11-02]. (pol.).
  3. ↑ a b Ekologia fizjologiczna. W: Charles J. Krebs: Ekologia. Eksperymentalna analiza rozmieszczenia i liczebności. Wyd. 4. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2011, s. 37–39. ISBN 978-83-01-16552-9.
  4. ↑ Ekologia współczesna. W: January Weiner: op.cit. Życie i ewolucja biosfery. Podręcznik ekologii ogólnej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2003, s. 22–25. ISBN 83-01-14047-X.
  5. ↑ a b Ekologia gatunku. W: January Weiner: Życie i ewolucja biosfery. Podręcznik ekologii ogólnej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2003, s. 459–516. ISBN 83-01-14047-X.

Linki zewnętrzne

  • Species Ecology. [w:] Ornisne (project National Science Foundation) [on-line]. [dostęp 2013-07-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-06-19)]. (ang.).