Clostridium

Clostridium
Laseczka tężca (Clostridum tetani) w barwieniu metodą Moellego. Widoczne zaokrąglenia na końcach laseczek to spory.
Systematyka
Domena	bakterie
Typ	Firmicutes
Klasa	Clostridia
Rząd	Clostridiales
Rodzina	Clostridiaceae
Rodzaj	Clostridium
Nazwa systematyczna
Clostridum Prazmowski 1880

Clostridium – rodzaj bakterii Gram-dodatnich, beztlenowych, wytwarzających spory laseczek z typu Firmicutes, tworzących przetrwalniki. Rodzaj ten obejmuje ok. 200 gatunków drobnoustrojów^[1], powszechnie występujących przede wszystkim w glebie oraz przewodzie pokarmowym zwierząt (w tym człowieka), narządach rodnych kobiet, a także w wodzie i ściekach. Bakterie te cechują się możliwością wiązania azotu atmosferycznego oraz redukcji siarczynów. Wytwarzają lotne kwasy tłuszczowe^[1]. Większość bakterii z tego rodzaju to saprofity, przeprowadzające procesy fermentacyjne oraz rozkładające celulozę i pektyny. Niektóre gatunki mają właściwości chorobotwórcze, uwarunkowane wytwarzaniem silnych egzotoksyn, inne są drobnoustrojami oportunistycznymi.

Bakterie z rodzaju Clostridium wytwarzają spory zawierające DNA, mały fragment cytoplazmy, błonę komórkową, peptydoglikan, niewielkie ilości wody i grubą osłonkę keratynopodobną - najważniejszy czynnik decydujący o trwałości przetrwalników^[1]. Spory są odporne na wysokie temperatury, odwodnienie, promieniowanie i środki chemiczne^[1]. Ułożenie spór na komórce jest nierzadko charakterystyczne dla danego gatunku i pozwala na rozróżnienie gatunków pod mikroskopem. Np. dla C. tetani spory są położone terminalnie (tzw. pałeczki dobosza), a dla C. difficile subterminalnie^[1].

Clostridium sp. wykorzystuje się w roszarnictwie.

Gatunki

Rodzaj Clostridium liczy ok. 200 gatunków, główni przedstawiciele to:

C. botulinum – laseczka jadu kiełbasianego
C. perfringens – laseczka zgorzeli gazowej
C. tetani – laseczka tężca
C. difficile – powodująca rzekomobłoniaste zapalenie jelit i inne infekcje jelitowe, szczególnie po kuracji antybiotykowej z szerokim spektrum działania
C. chauvoei – laseczka szelestnicy
C. ghoni – występuje w narządach rodnych kobiet
C. tyrobutyricum – występuje w skażonym mleku i serach, bakteria kwasu masłowego

Innym ważnym gatunkiem jest C. acetobutylicum, znana także jako organizm Weizmana, użyta po raz pierwszy przez Chaima Weizmana do produkcji acetonu i biobutanolu ze skrobi, zaś w 1916 do produkcji prochu oraz trotylu.

Z punktu widzenia chorób człowieka najważniejsze są 4 pierwsze z wymienionych gatunków z rodzaju Clostridium. Więcej informacji nt. znaczenia klinicznego tych patogenów można znaleźć w artykułach poświęconych konkretnym gatunkom.

Znaczenie sanitarne

Bakterie z rodzaju Clostridium są ważnym wskaźnikiem stanu sanitarnego wód naturalnych, gdyż dzięki możliwości wytwarzania przetrwalników mają zdolność przeżycia w niekorzystnych warunkach, śmiertelnych dla bakterii z grupy coli. Ich obecność, przy niestwierdzeniu występowania bakterii z grupy coli, świadczy o dawno powstałym zanieczyszczeniu wody odchodami^[2].

W wodach pitnych bakterie te nie mogą występować, ilość w innych rodzajach wód nie jest normowana.

Wykrywanie bakterii z rodzaju Clostridium przeprowadza się na dwa sposoby. Najczęściej stosuje się metodę trójprobówkowej hodowli, bez dostępu tlenu, na podłożach płynnych zawierających siarczyny oraz cytrynian żelaza. Zredukowane siarczyny tworzą z żelazem ciemno zabarwiony siarczek żelaza(II). Stosowana jest także metoda filtrów membranowych.

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e Laseczki Gram-dodatnie wytwarzające spory, [w:] PiotrP. Heczko PiotrP., MartaM. Wróblewska MartaM., AgataA. Pietrzyk AgataA., Mikrobiologia lekarska, Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2014, s. 129-136, ISBN 978-83-200-4308-2, OCLC 892596249 [dostęp 2020-03-03] .
↑ Czym grozi obecność bakterii CLOSTRIDIUM w jelitach? - Zdrowegeny.pl [online], zdrowegeny.pl, 3 października 2019 [dostęp 2019-10-09] (pol.).