Chlorek jodu

Chlorek jodu

Ampułka z chlorkiem jodu
Nazewnictwo Nomenklatura systematyczna (IUPAC) konst. chlorek jodu, chlorek jodu(I), monochlorek jodu
Ogólne informacje
Wzór sumaryczny	ICl
Masa molowa	162,36 g/mol
Wygląd	czarne kryształy lub czerwonobrunatna, oleista ciecz o duszącym zapachu[1]
Identyfikacja
Numer CAS	7790-99-0 54377-14-9 (znakowany 125 I)
PubChem	24640
InChI InChI=1S/ClI/c1-2 InChIKey QZRGKCOWNLSUDK-UHFFFAOYSA-N
Właściwości Gęstość 3,24 g/cm³[3]; ciecz 3,86 g/cm³ (0 °C, α-ICl)[4]; ciało stałe 3,66 g/cm³ (0 °C, β-ICl)[4]; ciało stałe Rozpuszczalność w wodzie rozpuszczalny z rozkładem[2] w innych rozpuszczalnikach rozpuszczalny: etanol, eter dietylowy, disiarczek węgla, aceton, pirydyna, kwas octowy[2] Temperatura topnienia 26–27,3 °C (α-ICl)[4] 13,9 °C (β-ICl)[4] Temperatura wrzenia 97–97,4 °C (rozkład)[5][3]
Budowa Moment dipolowy 1,24 D[6]
Niebezpieczeństwa Karta charakterystyki: dane zewnętrzne firmy Sigma-Aldrich Globalnie zharmonizowany system klasyfikacji i oznakowania chemikaliów Na podstawie podanej karty charakterystyki Zwroty H H314, H334 Zwroty P P261, P280, P305+P351+P338, P310 Europejskie oznakowanie substancji oznakowanie ma znaczenie wyłącznie historyczne Na podstawie podanego źródła[5] Żrący (C) Zwroty R R34, R42 Zwroty S S26, S36/37/39, S45 Numer RTECS NN1650000
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)
Multimedia w Wikimedia Commons

Chlorek jodu, ICl – nieorganiczny związek chemiczny z grupy związków międzyhalogenowych, zbudowany z atomu jodu i chloru.

Otrzymywanie

Można go otrzymać np. w reakcji chloru z jodem w stosunku stechiometrycznym^[4]:

Cl
2 + I
2 → 2ICl

W obecności nadmiaru chloru w reakcji powstaje trichlorek jodu (ICl
3), który w podwyższonej temperaturze rozkłada się do monochlorku i chloru^[4]:

I
2 + 3Cl
2 → 2ICl
3 → 2ICl + 2Cl
2

Powstały trichlorek jodu można też przekształcić w monochlorek poprzez dodatek jodu^[7]:

ICl
3 + I
2 → 3ICl

Roztwór ICl w lodowatym kwasie octowym, czyli tzw. „roztwór Wijsa” uzyskuje się przepuszczając suchy gazowy chlor przez roztwór jodu w kwasie octowym do momentu zaniku barwy jodu^[8].

Właściwości fizyczne

Chlorek jodu w stanie stałym występuje w postaci dwóch odmian polimorfocznych. Odmiana α ma temperaturę topnienia 27,2 °C i postać czarnych igieł, natomiast odmiana β, topiąca się w temperaturze 13,9 °C, występuje w postaci brązowych płytek i jest metastabilna^[2][9]. W formie ciekłej chlorek jodu ma właściwości zbliżone do bromu^[4]. Jest dobrym rozpuszczalnikiem polarnym, rozpuszcza się w nim jod, chlor, chlorki metali alkalicznych. Jest mieszalny z tetrachlorkiem węgla, ciekłym chlorem, kwasem octowym i bromem^[4].

Ciekły chlorek jodu przewodzi prąd elektryczny, co tłumaczy się autodysocjacją związku^[10]:

2ICl ⇌ I+
+ ICl−
2

Właściwości chemiczne

Chlorek jodu jest umiarkowanie nietrwały termicznie, rozkłada się w temp. 100 °C^[11]. W wodzie hydrolizuje do kwasu jodowego (HIO₃), wolnego jodu i kwasu solnego (HCl), natomiast z równomolową ilością wody daje HIO i HCl^[4]. Z aminami tworzy addukty o liniowym układzie atomów N⋯I−Cl, w których azot jest donorem elektronów, a jod akceptorem^[12]. Reaguje z metalami tworząc zazwyczaj równomolową mieszaninę odpowiednich chlorków i jodków^[4], jednak użyty w nadmiarze w podwyższonej temperaturze wobec rozdrobnionego złota daje ilościowo chlorek złota(III), AuCl
3^[13].

Ulega addycji do nienasyconych związków organicznych^[4], a wobec alkanów działa jako czynnik jodujący^[4]. Wobec związków aromatycznych jest znacznie skuteczniejszym czynnikiem jodującym niż wolny jod – ze względu na większą elektroujemność chloru jod ma charakter elektrofilowy^[14]. Ma działanie silnie żrące na tkanki zwierzęce^[15].

Zastosowanie

Jest stosowany jako odczynnik analityczny do oznaczania liczby jodowej w olejach i tłuszczach w postaci roztworu Wijsa, tj. roztworu ICl w lodowatym kwasie octowym^[4][8]. Poza tym używa się go w syntezach organicznych, a także jako miejscowy środek antyseptyczny^[4].

Przypisy