1861

Wydarzenia w Polsce

• 21 lutego – założono Centralne Towarzystwo Gospodarcze dla Wielkiego Księstwa Poznańskiego^[1].
• 27 lutego – manifestacja patriotyczna w Warszawie krwawo stłumiona przez wojsko rosyjskie; 5 poległych.
• 2 marca – na Powązkach odbył się demonstracyjny pogrzeb pięciu zabitych przez wojsko carskie 27 lutego.
• 7 kwietnia – rosyjski oficer Jan Peucker popełnił samobójstwo nie chcąc strzelać do uczestników patriotycznego pochodu w Warszawie.
• 8 kwietnia – rosyjskie wojsko otworzyło ogień do bezbronnej ludności zgromadzonej na placu zamkowym w Warszawie; 100 zabitych i setki rannych.
• 18 czerwca – car Aleksander II Romanow wydał ukaz ustanawiający w Królestwie Kongresowym Radę Stanu oraz samorząd gubernialny i powiatowy.
• 14 października – rosyjski namiestnik hr. Karol Lambert wprowadził stan wojenny na terytorium Królestwa Polskiego.
• 15 października – w Warszawie wojsko rosyjskie rozbiło demonstrację patriotyczną z okazji rocznicy śmierci Tadeusza Kościuszki.
• 24 października – otwarto linię kolejową Toruń – Bydgoszcz.
• 4 listopada – otwarto linię kolejową Wiedeń – Lwów.
• 1 grudnia – uruchomiono 2-torową linię kolejową Łowicz – Kutno o długości 45,3 km

Wydarzenia na świecie

• 2 stycznia – zmarł pruski król Fryderyk Wilhelm IV; na tron wstąpił jego młodszy brat Wilhelm I.
• 9 stycznia:
  • Missisipi jako drugi stan południowy wystąpiło z Unii.
  • parostatek Star of the West, który próbował dostarczyć zaopatrzenie do stacjonującego w twierdzy Forcie Sumter garnizonu majora Roberta Andersona, został ostrzelany przez baterie konfederackie i zmuszony do odwrotu; te strzały okazały się pierwszymi w wojnie secesyjnej.
• 19 stycznia – Georgia wystąpiła z Unii.
• 11 stycznia – Alabama wystąpiła z Unii.
• 26 stycznia – Luizjana wystąpiła z Unii.
• 29 stycznia – Kansas zostaje przyjęty do Unii jako 34 stan.
• 4 lutego – grupa południowych stanów USA ogłosiła secesję i powołanie nowego państwa, Skonfederowanych Stanów Ameryki.
• 9 lutego – nowo powstałe Skonfederowane Stany Ameryki wybrały swoim prezydentem Jeffersona Davisa.
• 18 lutego – Wiktor Emanuel II został pierwszym królem zjednoczonych Włoch.
• 26 lutego – cesarz Austrii Franciszek Józef I wydał Patent lutowy.
• 2 marca – utworzono Terytorium Dakoty i Terytorium Nevady.
• 3 marca – (19 lutego starego stylu) Aleksander II wydał manifest zapowiadający zniesienie poddaństwa i uwłaszczenie chłopów w Imperium Rosyjskim.
• 4 marca:
  • odbyło się zaprzysiężenie Abrahama Lincolna, 16 prezydenta Stanów Zjednoczonych Ameryki.
  • niemiecki astronom Ernst Tempel odkrył planetoidę (64) Angelina.
• 8 marca – astronom Ernst Tempel odkrył planetoidę (65) Cybele.
• 14 marca – Jacob van Zuylen van Nijevelt został premierem Holandii.
• 16 marca – utworzono Korpus Piechoty Morskiej Stanów Skonfederowanych.
• 17 marca – ogólnowłoski parlament w Turynie proklamował powstanie Królestwa Włoch (królem został Wiktor Emanuel II).
• 20 marca – ponad 5 tys. osób zginęło w zniszczonym przez trzęsienie ziemi argentyńskim mieście Mendoza.
• 23 marca – Camillo Cavour został pierwszym premierem zjednoczonych Włoch.
• 29 marca – Śląsk Austriacki odzyskał autonomię wraz z jej atrybutami w postaci Śląskiego Sejmu Krajowego i rządu krajowego w Opawie.
• 2 kwietnia – zwłoki Napoleona Bonaparte przeniesiono z jednej z kaplic do sarkofagu pod kopułą Kościoła Inwalidów w Paryżu, gdzie spoczywają do dziś.
• 6 kwietnia – utworzono Sułtanat Zanzibaru.
• 8 kwietnia – powstał Bułgarski Kościół Katolicki.
• 10 kwietnia – założono Massachusetts Institute of Technology w Cambridge pod Bostonem.
• 11 kwietnia – w Paryżu odbyła się premiera opery Statua Ernesta Reyera.
• 12 kwietnia – ostrzał Fortu Sumter przez wojska Konfederacji Południa zapoczątkował wojnę secesyjną 1861–1865.
• 14 kwietnia – wojna secesyjna: zwycięstwo wojsk konfederackich w bitwie o Fort Sumter.
• 15 kwietnia – prezydent Abraham Lincoln wygłosił orędzie wzywające do mobilizacji sił unijnych w wojnie secesyjnej.
• 17 kwietnia:
  • wojna secesyjna: Wirginia wystąpiła z Unii.
  • brytyjski astronom Norman Pogson odkrył planetoidę (67) Asia.
• 19 kwietnia – wojna secesyjna: rozpoczęła się blokada morska stanów Południa.
• 26 kwietnia – włoski astronom Giovanni Schiaparelli odkrył planetoidę (69) Hesperia.
• 27 kwietnia:
  • prezydent Abraham Lincoln zawiesił Habeas Corpus Act.
  • wojna secesyjna: Wirginia Zachodnia odłączyła się od Wirginii.
• 5 maja – niemiecki astronom Hermann Goldschmidt odkrył planetoidę (70) Panopaea.
• 6 maja – wojna secesyjna: Arkansas wystąpił z Unii.
• 9 maja – w Dreźnie otwarto ogród zoologiczny.
• 13 maja – australijski astronom John Tebbutt odkrył Wielką Kometę z roku 1861.
• 20 maja – wojna secesyjna: Karolina Północna wystąpiła z Unii.
• 29 maja – niemiecki astronom Christian Peters odkrył planetoidę (72) Feronia.
• 1 czerwca – wojna secesyjna: nierozstrzygnięta bitwa morska u ujścia Aquia Creek.
• 3 czerwca – wojna secesyjna: zwycięstwo wojsk Unii w bitwie pod Philippi.
• 17 czerwca – wojna secesyjna: zwycięstwo wojsk Unii w bitwie pod Boonville w Missouri.
• 25 czerwca – Abdülaziz został sułtanem Turcji.
• 5 lipca – wojna secesyjna: zwycięstwo konfederatów w bitwie pod Carthage.
• 11 lipca – wojna secesyjna: zwycięstwo wojsk Unii w bitwie pod Rich Mountain.
• 18 lipca – wojna secesyjna: zwycięstwo Konfederatów w bitwa pod Blackburn’s Ford.
• 21 lipca – wojna secesyjna: stoczono I bitwę nad Bull Run.
• 6 sierpnia – Wielka Brytania anektowała Lagos.
• 26 sierpnia – wojna secesyjna: zwycięstwo konfederatów w bitwie pod Kessler’s Cross Lanes.
• 10 września – wojna secesyjna: zwycięstwo wojsk Unii w bitwie pod Carnifex Ferry.
• 12-15 września – wojna secesyjna: zwycięstwo Unii w bitwie pod Cheat Mountain.
• 20 września – wojna secesyjna: zwycięstwo Konfederatów w I bitwie pod Lexington.
• 3 października – wojna secesyjna: nierozstrzygnięta bitwa nad Greenbrier River.
• 18 października – Wilhelm I Hohenzollern koronował się w Królewcu na króla Prus.
• 21 października – wojna secesyjna: zwycięstwo Konfederatów w bitwie pod Ball’s Bluff.
• 24 października – Western Union sfinalizowała budowę pierwszej transkontynentalnej linii telegraficznej.
• 25 października – w Toronto zostaje założona pierwsza kanadyjska giełda – Toronto Stock Exchange.
• 4 listopada – założono Uniwersytet Waszyngtoński w Seattle, największy w północno-zachodnich Stanach Zjednoczonych.
• 6 listopada – Jefferson Davis został wybrany na prezydenta Skonfederowanych Stanów Ameryki.
• 7 listopada:
  • wojna secesyjna: Unioniści starli się z Konfederatami w bitwie pod Belmont.
  • rozpoczęła się bitwa o Port Royal, jedna z pierwszych operacji desantowych w amerykańskiej wojnie secesyjnej.
• 8 listopada – wojna secesyjna: incydent Trent.
• 10 grudnia – wojna secesyjna: Kentucky jako 12. stan przystąpiło do Skonfederowanych Stanów Ameryki.
• 13 grudnia – wojna secesyjna: nierozstrzygnięta bitwa pod Camp Allegheny.
• 17 grudnia – wojska hiszpańsko-francusko-brytyjskie w wyniku interwencji zbrojnej zajęły meksykański port Veracruz.
• Wydano pierwszą gazetę w języku grenlandzkim.

Urodzili się

• 3 stycznia:
  • Ernest Renshaw, brytyjski tenisista, zwycięzca Wimbledonu (zm. 1899)
  • William Renshaw, brytyjski tenisista, wielokrotny zwycięzca Wimbledonu (zm. 1904)
• 16 stycznia - Adam Chełmoński, polski lekarz (zm. 1924)
• 27 stycznia – Rudolf Modrzejewski, amerykański inżynier, syn Heleny Modrzejewskiej, budowniczy linii kolejowych i mostów, pionier w budownictwie mostów wiszących (zm. 1940)
• 3 lutego – Ernst Arndt, niemiecki aktor teatralny i filmowy żydowskiego pochodzenia (zm. 1942)
• 15 lutego:
  • Charles Édouard Guillaume, szwajcarski fizyk, laureat Nagrody Nobla (zm. 1938)
  • Alfred Whitehead, angielski matematyk i filozof (zm. 1947)
• 17 lutego - Helena Fryderyka Augusta, księżniczka Waldeck-Pyrmont, księżna Albany (zm. 1922)
• 24 lutego - Aleksander Borawski, polski malarz, konserwator zabytków (zm. 1942)
• 26 lutego:
  • Ferdynand I Koburg, car Bułgarii (zm. 1948)
  • Jarosław Klemens Wiśniewski, polski ziemianin, dyplomata (zm. 1940)
• 3 marca – Rajmund Grimaltós Monllor, hiszpański jezuita, męczennik, błogosławiony katolicki (zm. 1936)
• 10 marca – Klelia Merloni, włoska zakonnica, błogosławiona katolicka (zm. 1930)
• 14 kwietnia – Stefan Szolc-Rogoziński, polski podróżnik, badacz Afryki, zwłaszcza Kamerunu (zm. 1896)
• 16 kwietnia – Karol Potkański, polski historyk, etnograf, badacz regionu, taternik (zm. 1907)
• 17 kwietnia – Willard Saulsbury, amerykański polityk, senator ze stanu Delaware (zm. 1927)
• 25 kwietnia – Rudolf Dittrich, austriacki muzyk (zm. 1919)
• 30 kwietnia – Marian Zdziechowski, polski filozof i historyk idei (zm. 1938)
• 1 maja - Cezaryna Wojnarowska, polska działaczka socjalistyczna (zm. 1911)
• 7 maja – Rabindranath Tagore (bengali রবীন্দ্রনাথ ঠাকুর), indyjski poeta, prozaik, filozof także kompozytor i malarz, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury (zm. 1941)
• 8 maja:
  • Tarzylla Córdoba Belda, hiszpańska działaczka Akcji Katolickiej, męczennica, błogosławiona katolicka (zm. 1936)
  • Jan Sullivan, irlandzki jezuita, błogosławiony katolicki (zm. 1933)
• 15 maja – Paul Blau, niemiecki duchowny, superintendent generalny Kościoła Ewangelicko-Unijnego w Wielkopolsce (zm. 1944)
• 19 maja – Nellie Melba, australijska śpiewaczka operowa (zm. 1931)
• 28 maja – Arthur Kickton, niemiecki architekt (zm. 1944)
• 2 czerwca – Alfred Wróblewski, polski prezbiter jezuicki, protonotariusz apostolski, pisarz, poeta, kompozytor (zm. 1943)
• 7 czerwca:
  • Maria Raffaella Cimatti, włoska zakonnica, błogosławiona katolicka (zm. 1945)
  • Antoni Laubitz, polski duchowny katolicki, biskup pomocniczy gnieźnieński (zm. 1939)
• 8 czerwca – Władysław Krynicki, polski duchowny katolicki, biskup włocławski (zm. 1928)
• 2 lipca - Aleksandra Jentysówna, polska działaczka ruchu robotniczego (zm. 1920)
• 3 lipca – Peter Jackson, australijski bokser pochodzenia karaibskiego (zm. 1901)
• 7 lipca – Nettie Stevens, amerykańska biolog i genetyk (zm. 1912)
• 8 lipca – Feliks Jasieński, polski krytyk i kolekcjoner sztuki (zm. 1929)
• 12 lipca – Anton Arienski, rosyjski kompozytor, pianista, dyrygent (zm. 1906)
• 20 lipca – Nobu Shirase (jap. 白瀬矗), japoński oficer, badacz Antarktydy (zm. 1946)
• 29 lipca - Alice Hathaway Lee, pierwsza żona prezydenta Stanów Zjednoczonych, Theodore'a Roosevelta (zm. 1884)
• 9 sierpnia – Alojzy Boccardo, włoski duchowny katolicki, błogosławiony (zm. 1936)
• 26 sierpnia – Zefiryn Giménez Malla, hiszpański Rom, męczennik, błogosławiony katolicki (zm. 1936)
• 15 września – Juliusz Leo, galicyjski ekonomista, prezydent Krakowa (zm. 1918)
• 16 września
  • Franciszek Skutnik, polski górnik, pisarz amator (zm. ?)
  • Frank Charles Wachter, amerykański przedsiębiorca, polityk, kongresmen ze stanu Maryland (zm. 1910)
• 23 września – Robert Bosch, niemiecki inżynier, przemysłowiec (zm. 1942)
• 1 października - Anna Brigadere, łotewska pisarka, poetka, dramaturg (zm. 1933)
• 4 października – Frederic Sackrider Remington, amerykański malarz, rzeźbiarz i pisarz (zm. 1909)
• 16 października – Richard Sears, amerykański tenisista, pierwszy zwycięzca mistrzostw USA
• 6 listopada – James Naismith, kanadyjski lekarz, twórca koszykówki (zm. 1939)
• 9 listopada – Tadeusz Pawlikowski, polski reżyser i dyrektor teatrów (zm. 1915)
• 10 listopada - Amy Levy, brytyjska poetka, pisarka, eseistka pochodzenia żydowskiego (zm. 1889)
• 15 listopada – Juliusz Leo, polityk galicyjski, ekonomista, prawnik, prezydent Krakowa (zm. 1918)
• 17 listopada – Józef Rada, hiszpański augustianin rekolekta, męczennik, błogosławiony katolicki (zm. 1936)
• 24 listopada – Józef Kallenbach, historyk literatury polskiej (zm. 1929)
• 28 listopada – Jan Chrzciciel Ferreres Boluda, hiszpański jezuita, męczennik, błogosławiony katolicki (zm. 1936)
• 2 grudnia – Franciszek Stefczyk, działacz spółdzielczy, inicjator zakładania spółdzielni oszczędnościowo-pożyczkowych (zm. 1924)
• 8 grudnia
  • Georges Méliès, francuski reżyser i producent filmowy (zm. 1938)
  • Walenty Gadowski, polski taternik i duchowny katolicki (zm. 1956)
• 22 grudnia – Zenon Przesmycki, krytyk literacki i artystyczny, tłumacz, poeta, wydawca (zm. 1944)
• 31 grudnia – Włodzimierz Tetmajer, polski malarz i grafik, jeden z czołowych przedstawicieli Młodej Polski (zm. 1923)

Zmarli

 Osobny artykuł: Zmarli w roku 1861.

Święta ruchome

• Tłusty czwartek: 7 lutego
• Ostatki: 12 lutego
• Popielec: 13 lutego
• Niedziela Palmowa: 24 marca
• Wielki Czwartek: 28 marca
• Wielki Piątek: 29 marca
• Wielka Sobota: 30 marca
• Wielkanoc: 31 marca
• Poniedziałek Wielkanocny: 1 kwietnia
• Wniebowstąpienie Pańskie: 9 maja
• Zesłanie Ducha Świętego: 19 maja
• Boże Ciało: 30 maja

Zobacz też

Zobacz multimedia związane z tematem: 1861

• 1861 w literaturze
• 1861 w muzyce
• 1861 w sztuce

Przypisy