(136472) Makemake

(136472) Makemake

Zdjęcie Makemake i jego księżyca z Kosmicznego Teleskopu Hubble’a
Odkrywca	Michael Brown, Chad Trujillo i David Rabinowitz[1]
Data odkrycia	31 marca 2005[1]
Numer kolejny	136472
Oznaczenie tymczasowe	2005 FY9
Charakterystyka orbity (2023-09-13)
Przynależność obiektu	obiekt transneptunowy[1][2]
Półoś wielka	45,29[1] au
Mimośród	0,1658[1]
Peryhelium	37,78[1] au
Aphelium	52,79[1] au
Okres obiegu wokół Słońca	304,8[1] lat
Inklinacja	29,03[1]°
Charakterystyka fizyczna
Średnica	biegunowa: 1430 ± 9 km równikowa:1502 ± 45[3] km
Masa	~2,9 × 1021[a] kg
Średnia gęstość	1,7 ± 0,3[3] g/cm3
Okres obrotu	7,77[4] h albo 22,8266[1] h
Albedo	0,77 ± 0,03[3]
Jasność absolutna	ok. –0,21[1]m
Satelity naturalne	1 – S/2015 (136472) 1
Multimedia w Wikimedia Commons

Makemake (oficjalnie: (136472) Makemake; symbol: )^[5] – czwarta co do wielkości rozpoznana planeta karłowata i czwarty co do wielkości obiekt transneptunowy^[2] zaliczany do plutoidów.

Jego średnica to około 60% średnicy Plutona. Jego ekstremalnie niska średnia temperatura (około 30 K) sprawia, że jego powierzchnię pokrywa najprawdopodobniej metanowy i etanowy lód^[6]. Promienie Słońca reagujące z lodem na jego powierzchni sprawiają, że obiekt jest barwiony czerwonym kolorem. Obiekt ten nie posiada atmosfery^[3].

Odkrycie

Makemake, pierwotnie oznaczony jako 2005 FY₉ (nieformalnie zwany również Easterbunny, czyli „Wielkanocny zajączek”), został odkryty w Obserwatorium Palomar 31 marca 2005, lecz o odkryciu tego ciała poinformowano 29 lipca 2005 – w tym samym dniu świat dowiedział się o istnieniu jeszcze dwóch innych obiektów transneptunowych: Eris, która początkowo wydawała się większa od uznawanego wówczas za planetę Plutona i nieco mniejszej Haumei.

11 lipca 2008 obiekt otrzymał nazwę „Makemake” i został zakwalifikowany jako planeta karłowata i plutoid^[7]. Nazwa pochodzi od Make-make, boga – stwórcy ludzkości w wierzeniach mieszkańców Wyspy Wielkanocnej.

Orbita

Orbita Makemake nachylona jest do płaszczyzny ekliptyki pod kątem 29° i umiarkowanie eliptyczna (e~0,166). Na jeden obieg wokół Słońca ciało to potrzebuje ok. 305 lat. Obecnie oddalone jest o ponad 52 au od Słońca (w 2023 roku około 52,7 au)^[8], zbliżając się do aphelium orbity (aphelium minie 2033 lub 2034 roku^[b]).

Właściwości fizyczne

Makemake jest bardzo dużym obiektem wśród transneptunów – ma ok. 1500 km średnicy równikowej. Ma wysokie albedo, sięgające ok. 0,8. Jest trzecim co do wielkości i jasności obiektem transneptunowym. Jest wystarczająco jasny, by był widoczny przez duże teleskopy amatorskie. Jego jasność absolutna to ok. –0,21^m.

Jest planetą karłowatą, która być może bardzo szybko obraca się wokół własnej osi – w ciągu 7,77 godziny^[4], choć podawany jest także okres obrotu 22,8266 godziny^[1]. Temperatura powierzchni tego ciała to obecnie ok. 29 K, w miarę zbliżania się do peryhelium może wzrosnąć do 34 K. Analizy widmowe powierzchni wykazały obecność ziaren metanu o rozmiarach około 1 cm. W przeciwieństwie do Plutona czy Eris, na powierzchni Makemake występuje mało azotu^[6]. Przyczyna tego jest dotąd nieznana.

13 kwietnia 2012 miała miejsce okultacja gwiazdy NOMAD 1181-0235723 przez Makemake. Pozwoliła ona stwierdzić, że Makemake nie posiada globalnej atmosfery, a co najwyżej lokalne chmury gazu przy powierzchni. Dzięki temu zjawisku można było także dokładnie wyznaczyć rozmiary obiektu. Makemake ma kształt spłaszczonej elipsoidy obrotowej, o długiej osi długości 1502 ± 45 km i krótkiej osi (między biegunami) długości 1430 ± 9 km^[3].

Księżyce

26 kwietnia 2016 poinformowano o odkryciu w danych z Kosmicznego Teleskopu Hubble’a pierwszego księżyca krążącego wokół Makemake. Księżyc, który uzyskał oznaczenie S/2015 (136472) 1 (a nieformalnie nazywany jest przez naukowców MK 2), został dostrzeżony w odległości ok. 20 000 km od Makemake, a wstępnie jego średnicę oszacowano na 180 km. Jeżeli obiekt ten znajduje się na orbicie kołowej, to okres orbitalny wynosi co najmniej 12 dni^[9][10].

Zobacz też

• lista planetoid 136001–137000
• lista ponumerowanych planetoid
• lista obiektów transneptunowych

Uwagi

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Diagram orbity (136472) Makemake w bazie Jet Propulsion Laboratory (ang.)
• (136472) Makemake w bazie Minor Planet Center (ang.)

• p
• d
• e

Układ Słoneczny

Słońce Heliosfera
Planety (☾ ∅)	Merkury Wenus Ziemia ☾ Mars ☾ Jowisz ☾ ∅ Saturn ☾ ∅ Uran ☾ ∅ Neptun ☾ ∅
Planety karłowate	(1) Ceres (134340) Pluton ☾ (136108) Haumea ☾ ∅ (136472) Makemake ☾ (136199) Eris ☾
Małe ciała Układu Słonecznego	Planetoidy Grupy i rodziny planetoid planetoidy bliskie Ziemi pas planetoid trojańczycy centaury trojańczycy Neptuna Zobacz też księżyce planetoid lista ponumerowanych planetoid meteoroidy Obiekty transneptunowe Pas Kuipera plutonki Orkus 2003 AZ84 Iksjon cubewana 2004 GV9 2002 MS4 Salacia Waruna 2002 UX25 Quaoar Varda 2002 AW197 Dysk rozproszony 2014 EZ51 2013 FY27 2021 DR15 Gonggong 2018 VG18 Obiekty odłączone Sedna Komety Lista komet okresowych i nieokresowych damokloidy Obłok Oorta

Zobacz też

powstanie i ewolucja Układu Słonecznego

ciała niebieskie

lista obiektów w Układzie Słonecznym ze względu na

• orbitę
• promień
• masę