Vrouwenstemrecht in Zwitserland
Het vrouwenstemrecht in Zwitserland werd op federaal niveau ingevoerd in een referendum op 7 februari 1971 en trad op 16 maart 1971 formeel in werking. Op kantonnaal niveau verkregen vrouwen stemrecht op verschillende momenten tussen 1959 en 1990. Zwitserland was daarmee een van de laatste landen in Europa die aan vrouwen het recht toekende om te stemmen, doch was het het eerste land waarbij dit recht werd ingevoerd door een referendum onder het mannelijk deel van de bevolking.
Op federaal vlak werd het vrouwenstemrecht in 1959 in een referendum verworpen. Op dat moment kenden enkel de kantons Vaud, Neuchâtel en Genève reeds het vrouwenstemrecht op kantonnaal niveau.[1]
Op kantonnaal niveau zou het nog tot 1990 duren voor alle kantons vrouwenstemrecht zouden invoeren. Het laatste kanton waar vrouwen stemrecht kregen was Appenzell Innerrhoden, nadat het Bondsgerechtshof op 27 november 1990 het uitsluiten van het vrouwenstemrecht ongrondwettelijk had bevonden. Enkele maanden eerder, op 29 april 1990, had een meerderheid van de mannen in de Landsgemeinde van dat kanton nog tegen de invoering van het vrouwenstemrecht gestemd.
De belangrijkste reden voor de late toekenning van het stemrecht aan de Zwitserse vrouwen ligt in het politiek systeem van Zwitserland, waarbij grondwetswijzigingen moeten worden goedgekeurd door zowel de bevolking als de kantons. Daarbij was telkens een meerderheid van het bestaande (mannelijke) electoraat vereist, en op federaal niveau ook nog een meerderheid van de kantons. Een ander obstakel was de Zwitserse Grondwet, die het stemrecht koppelde aan de militaire dienstplicht. Wie niet dienstplichtig was, werd van de actieve burgerrechten uitgesloten.
Activistes
Onder meer volgende personen waren actief als activisten voor het vrouwenstemrecht: Hulda Autenrieth-Gander,[2] Beatrice Bölsterli-Ambühl,[3] Hilde Vérène Borsinger,[4] Alix Choisy-Necker,[5] Agnes Debrit-Vogel,[6] Jeanne Eder-Schwyzer,[7] Maria Felchlin,[8] Elisabeth Flühmann,[9] Marthe Gosteli, Emma Graf, Marie-Claude Leburgue,[10] Ludomila Alexandrowna Scheiwiler-von Schreyder (Thurgauischen Frauenstimmrechtsverein),[11] Jeanne Schwyzer-Vogel,[12] en Alice Wiblé.[13]
Maria Crönlein was als feministe een tegenstander van het vrouwenstemrecht.[14] Ook journaliste Suzanne Besson (1885-1957) kantte zich tegen het vrouwenstemrecht.[15]
Chronologisch overzicht
| Datum invoering | Kanton |
|---|---|
| 1959 02 01 1 februari 1959 | Vaud |
| 1959 09 27 27 september 1959 | Neuchâtel |
| 1960 03 06 6 maart 1960 | Genève |
| 1966 06 26 26 juni 1966 | Basel-Stadt |
| 1968 06 23 23 juni 1968 | Basel-Landschaft |
| 1969 10 19 19 oktober 1969 | Ticino |
| 1970 04 12 12 april 1970 | Wallis |
| 1970 10 25 25 oktober 1970 | Luzern |
| 1970 11 15 15 november 1970 | Zürich |
| 1971 02 07 7 februari 1971 | Zwitserland (op federaal niveau) Aargau, Fribourg, Schaffhausen en Zug |
| 1971 05 02 2 mei 1971 | Glaris |
| 1971 06 06 6 juni 1971 | Solothurn |
| 1971 12 12 12 december 1971 | Bern en Thurgau |
| 1972 01 23 23 januari 1972 | Sankt Gallen |
| 1972 01 30 30 januari 1972 | Uri |
| 1972 03 05 5 maart 1972 | Schwyz en Graubünden |
| 1972 04 30 30 april 1972 | Nidwalden |
| 1972 09 24 24 september 1972 | Obwalden |
| 1989 04 30 30 april 1989 | Appenzell Ausserrhoden |
| 1990 11 27 27 november 1990 | Appenzell Innerrhoden (door een beslissing van het Bondsgerechtshof) |
| Het kanton Jura, opgericht in 1979, heeft altijd het vrouwenstemrecht gekend. | |
Zie ook
Bronnen, noten en/of referenties
|
Mediabestanden
Zie de categorie Women's suffrage in Switzerland van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.
