Richard Burton
Richard Burton | |
---|---|
Irudi gehiago | |
Bizitza | |
Jaiotzako izen-deiturak | Richard Walter Jenkins |
Jaiotza | Pontrhydyfen, 1925eko azaroaren 10a |
Herrialdea | Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua 1927ko apirilaren 12a) Erresuma Batua (1927ko apirilaren 12a - |
Lehen hizkuntza | galesa |
Heriotza | Céligny, 1984ko abuztuaren 5a (58 urte) |
Hobiratze lekua | Old Cemetery of Céligny (en) |
Heriotza modua | berezko heriotza: garuneko odoljarioa |
Familia | |
Aita | Richard Walter Jenkins |
Ama | Edith Mawd Thomas |
Ezkontidea(k) | Sybil Christopher (1949ko otsailaren 5a, 1949ko otsaila - 1963ko abenduaren 5a) Elizabeth Taylor (1964ko martxoaren 15a - 1974ko ekainaren 26a) Elizabeth Taylor (1975eko urriaren 10a - 1976ko uztailaren 29a) Suzy Miller (1976ko abuztuaren 21a - 1982) Sally Burton (1983ko uztailaren 3a - 1984ko abuztuaren 5a) |
Seme-alabak | ikusi
|
Anai-arrebak | ikusi
|
Familia | ikusi
|
Hezkuntza | |
Heziketa | Exeter College (en) |
Hizkuntzak | galesa ingelesa |
Irakaslea(k) | Philip Burton (en) |
Jarduerak | |
Jarduerak | zinema aktorea, eguneroko-idazlea, antzerki aktorea, aktorea eta film-zuzendaria |
Altuera | 177 zentimetro |
Jasotako sariak | ikusi
|
Zerbitzu militarra | |
Adar militarra | Royal Air Force |
Sinesmenak eta ideologia | |
Erlijioa | ateismoa |
richardburton.com | |
| |
Richard Burton (Pontrhydyfen, Neath Port Talbot, 1925eko azaroaren 10 - Céligny, Suitza, 1984ko abuztuaren 5[1]) Galesko aktorea zen. Garai batean Hollywoodeko aktore ordainduenetakoa, ahots-estilo garbiarengatik ezagutzen zitzaion.[2][3] Zazpi aldiz gizonezko aktore onenaren Oscar sarian izendatuta, ez zuen inoiz irabazi.
Biografia
Aktorearen benetako izena Richard Walter Jenkins da, eta Galesko Ponthrydyfen herrian jaio zen, Talbot portutik gertu. Richard Walter Jenkinsen (1876- 1957) eta Edith Thomasen (1883-1927) hamahiru seme-alabetatik hamabigarrena da. Meatzari presbiterionistazko komunitate batean hazi zen, gales hizkuntzaduna. Richard Burtonen ama sukar puerperal baten ondorioz hil zen, Graham erditu ondoren (1927). Cecilia ahizpa handiak bere etxean hartu zuen eta Elfed James senarrarekin hazi zuten.
Laster, Richard oso ikasle on gisa azaldu, eta poesiarako eta idazketarako grina zuen. Baina hamasei urte zituenean, eskola utzi eta lana aurkitu behar behar izan zuen. Philp Burtonek eskolan izan zuen irakasle batek bere talentua nabaritu zion eta Galeseko azentua galtzera animatu zuen, ofizialki adoptatzen du eta ikasten jarraitzeko bidea zabaltzen dio. Richard Burton bihurtu zen orduan. 1943an, sei hilabeterako Exeter-reko ikastetxean sartzeko baimena eman zioten Oxfordeko Unibertsitate entzutetsuan, Royal Air Forcekoa baitzen.
1952an, Richard Burton ospetsu bihurtu zen Henry Kosterren My Cousin Rachel-en egindako paperarengatik. Oscar sarietan izendapen bat egin zioten. 1954an, Dylan Thomas poeta galestarraren Under milk wooden lanaren narratzaile gisa irratian debutatu zuenean. Hogei urte geroago itzuli zen zinemara. Cleopatra filmaren filmazioan, Elizabeth Taylor ezagutu zuen Richardek, bikote eratu zuten eta gero urte askotako harreman ekaiztsu samarra izango zuten elkarrekin.
Insomnea eta alkoholiko nabarmena, Richard Burton bost aldiz ezkonduko da, Elizabeth Taylorrekin birritan. 1949ko otsailaren 5ean, Sybil Williams-ekin ezkondu zen, eta harekin bi seme-alaba izan zituen: Kate Burton (1957ko irailaren 10a) eta Jessica Burton (1960), autista jaioa. 1963ko abenduaren 5ean, dibortziatu egin zen, 1964ko martxoaren 15ean Elizabeth Taylor irakaslearekin ezkontzeko. Elkarrekin, neska bat hartuko dute, Maria, 1961ean Alemanian jaioa. 1974ko ekainaren 26an lehen aldiz dibortziatu ondoren, 1975eko urriaren 10ean berriro ezkondu ziren Richard eta Elizabeth, eta 1976ko abuztuaren 1ean berriz dibortziatu ziren. 1976tik 1982ra, Susan Hunt-ekin ezkondu zen Richard; senar-emazteak ere dibortziatu egin ziren. Azkenik, 1983ko uztailaren 3an, Sally Hayesekin ezkondu zen Richard. Hura hil arte elkarrekin bizi ziren.
Richard Burton Mexikotik Kaliforniara zihoan hegaldi batean marketinean lan egiten duen gazte baten alboan jezartzen da, marketin ean dabil lanean baina aktore-lanaz oso interesatuta dago. Burtonek alde egiteko gomendatu dio, eta zinemara bakarrik dedikatzeko, arrakasta lortu nahi bazuen. Gizon gazte hori Kevin Costner zen, eta, itxuraz, Richard Burtonen aholkuei jarraitu zien...
Richard Burton, bat-batean, garuneko hemorragia baten ondorioz hil zen 1984ko abuztuaren 5ean Celigny-n Genevako kantonamenduan, eta hilerri zaharrean lurperatu zuten Alistair Maclean idazlearen ondoan.
Filmografia hautatua
- Now Barabbas (1949)
- The Last Days of Dolwyn (1949)
- The Woman with No Name (1949)
- Waterfront (1950)
- Green Grow the Rushes (1951)
- My Cousin Rachel (1952)
- The Desert Rats (1953)
- The Robe (1953)
- Thursday's Children (1954) (laburmetraia) (narratzailea)
- Prince of Players (1955)
- The Rains of Ranchipur (1955)
- Alexander the Great (1956)
- Bitter Victory (1957)
- Sea Wife (1957)
- Look Back in Anger (1958)
- A Midsummer Night's Dream (1959) (narratzailea)
- Ice Palace (1960)
- The Bramble Bush (1960)
- Dylan Thomas (1962) (laburmetraia)
- The Longest Day (1962)
- Cleopatra (1963)
- The V.I.P.s (1963)
- Zulu (1964) (narratzailea)
- Becket (1964)
- The Night of the Iguana (1964)
- Hamlet (1964)
- What's New, Pussycat? (1965) (Cameo)
- The Sandpiper (1965)
- The Spy Who Came In from the Cold (1965)
- Who's Afraid of Virginia Woolf? (1966)
- The Taming of the Shrew (1967) (ekoizlea ere bai)
- Doctor Faustus (1967) (ekoizlea eta zuzendaria ere bai)
- Boom (1968)
- Where Eagles Dare (1968)
- Candy (1968)
- Staircase (1969)
- Anne of the Thousand Days (1969)
- Under Milk Wood (1971)
- Bluebeard (1972)
- The Battle of Sutjeska (1973)
- The Klansman (1974)
- Equus (1977)
- Exorcist II: The Heretic (1977)
- The Medusa Touch (1978)
- The Wild Geese (1978)
- 1984 (1984).
Filmen zuzendaria eta izenburuak
Filmen zuzendaria eta itzuli bada beste hizkuntza batera (gaztelania, frantsesa, euskara, katalana edo galiziera) beste izenburu batekin taula honetan ikus daiteke:
Urtea | Filma | Zuzendaria | Beste izenburu batzuk |
---|---|---|---|
1949 | The Last Days of Dolwyn | Russell Lloyd | gaztelaniaz: Woman of Dolwyn |
1950 | The Woman with No Name | Ladislao Vajda | gaztelaniaz: La mujer sin nombre |
1950 | Waterfront | Michael Anderson | gaztelaniaz: Puerto |
1951 | Green Grow the Rushes | Derek Twist | gaztelaniaz: Donde los juncos son verdes |
1952 | My Cousin Rachel | Henry Koster | gaztelaniaz: My Cousin Rachel (1952 film) frantsesez: Ma cousine Rachel |
1953 | The Desert Rats | Robert Wise | gaztelaniaz: Las ratas del desierto frantsesez: Les Rats du désert |
1953 | The Robe | Henry Koster | frantsesez: La Tunique katalanez: La túnica sagrada |
1954 | Demetrius and the Gladiators | Delmer Daves | frantsesez: Les Gladiateurs katalanez: Demetri i els gladiadors |
1954 | Thursday's Children | Lindsay Anderson | |
1955 | Prince of Players | Philip Dunne | frantsesez: Le Prince des acteurs |
1955 | The Rains of Ranchipur | Jean Negulesco | frantsesez: La Mousson |
1956 | Alexander the Great | Robert Rossen | gaztelaniaz: Alejandro Magno frantsesez: Alexandre le Grand |
1957 | Bitter Victory | Nicholas Ray | frantsesez: Amère Victoire |
1957 | Sea Wife | Bob McNaught | gaztelaniaz: La esposa del mar |
1958 | Look Back in Anger | Tony Richardson | gaztelaniaz: Mirando hacia atrás con ira frantsesez: Les Corps sauvages galizieraz: Mirando cara a atrás con ira |
1960 | The Bramble Bush | Daniel Petrie | frantsesez: Le Buisson ardent |
1960 | Ice Palace | Vincent Sherman | gaztelaniaz: Imperio de titanes frantsesez: Les Aventuriers katalanez: Imperi de titans |
1962 | Dylan Thomas | Jack Howells | gaztelaniaz: A Tribute to Dylan Thomas |
1962 | The Longest Day | Ken Annakin | gaztelaniaz: El día más largo frantsesez: Le Jour le plus long |
1963 | Cleopatra | Joseph L. Mankiewicz | frantsesez: Cléopâtre katalanez: Cleòpatra |
1963 | The V.I.P.s | Anthony Asquith | gaztelaniaz: Hotel Internacional frantsesez: Hôtel international katalanez: Hotel International |
1964 | Becket | Peter Glenville | |
1964 | Zulu | Cy Endfield | gaztelaniaz: Zulú frantsesez: Zoulou galizieraz: Zulú |
1964 | Richard Burton's Hamlet | John Gielgud | frantsesez: Hamlet |
1964 | The Night of the Iguana | John Huston | gaztelaniaz: La noche de la iguana frantsesez: La Nuit de l'iguane katalanez: La nit de la iguana |
1965 | What's New Pussycat? | Clive Donner | frantsesez: Quoi de neuf, Pussycat ? euskaraz: « What's New » katalanez: Com va això |
1965 | The Sandpiper | Vincente Minnelli | frantsesez: Le Chevalier des sables katalanez: Castells a la sorra |
1965 | The Spy Who Came in from the Cold | Martin Ritt | gaztelaniaz: El espía que surgió del frío frantsesez: L'Espion qui venait du froid euskaraz: « The Spy Who Came In from the Cold » |
1966 | Florence: Days of Destruction | Franco Zeffirelli | |
1966 | Who's Afraid of Virginia Woolf? | Mike Nichols | frantsesez: Qui a peur de Virginia Woolf ? katalanez: Qui té por de Virginia Woolf? galizieraz: ¿Quen teme a Virginia Woolf? |
1967 | Doctor Faustus | Richard Burton | |
1967 | The Taming of the Shrew | Franco Zeffirelli | frantsesez: La Mégère apprivoisée katalanez: L'amansiment de la fúria |
1967 | The Comedians | Peter Glenville | gaztelaniaz: Los comediantes frantsesez: Les Comédiens |
1968 | Candy | Christian Marquand | |
1968 | Where Eagles Dare | Brian G. Hutton | frantsesez: Quand les aigles attaquent katalanez: El desafiament de les àguiles |
1968 | Boom! | Joseph Losey | gaztelaniaz: Boom! (película de 1968) frantsesez: Boom katalanez: Boom |
1969 | Staircase | Stanley Donen | gaztelaniaz: La escalera (película de 1969) frantsesez: L'Escalier katalanez: L'escala |
1969 | Anne of the Thousand Days | Charles Jarrott | gaztelaniaz: Ana de los mil días frantsesez: Anne des mille jours katalanez: Anna dels mil dies galizieraz: Ana dos mil días |
1971 | Raid on Rommel | Henry Hathaway | gaztelaniaz: Comando en el desierto frantsesez: Le Cinquième Commando |
1971 | Villain | Michael Tuchner | frantsesez: Salaud |
1972 | Under Milk Wood | Andrew Sinclair | |
1972 | Hammersmith Is Out | Peter Ustinov | |
1972 | The Assassination of Trotsky | Joseph Losey | gaztelaniaz: El asesinato de Trotsky frantsesez: L'Assassinat de Trotsky galizieraz: O asasinato de Trotsky |
1972 | Bluebeard | Edward Dmytryk | gaztelaniaz: Barba Azul (película de 1972) frantsesez: Barbe-Bleue katalanez: Barbablava |
1973 | The Battle of Sutjeska | Stipe Delić | gaztelaniaz: La quinta ofensiva frantsesez: La Cinquième Offensive |
1973 | Massacre in Rome | George P. Cosmatos | gaztelaniaz: Masacre en Roma frantsesez: SS Représailles katalanez: Represàlia |
1973 | Divorce His, Divorce Hers | Waris Hussein | frantsesez: Divorce |
1974 | The Gathering Storm | Herbert Wise | |
1974 | The Voyage | Vittorio De Sica | gaztelaniaz: El viaje (película de 1974) frantsesez: Le Voyage katalanez: El viatge |
1974 | The Klansman | Terence Young | gaztelaniaz: El hombre del clan frantsesez: L'Homme du clan katalanez: Els homes del clan |
1974 | Brief Encounter | Alan Bridges | gaztelaniaz: Breve encuentro frantsesez: Brève rencontre katalanez: Breu encontre |
1977 | Equus | Sidney Lumet | |
1977 | Exorcist II: The Heretic | John Boorman | gaztelaniaz: Exorcista II: el hereje frantsesez: L'Exorciste 2 : L'Hérétique katalanez: L'exorcista 2: L'heretge |
1978 | Absolution | Anthony Page | gaztelaniaz: Absolución |
1978 | The Wild Geese | Andrew V. McLaglen | gaztelaniaz: Patos salvajes frantsesez: Les Oies sauvages |
1978 | The Medusa Touch | Jack Gold | gaztelaniaz: Alarma: catástrofe frantsesez: La Grande Menace euskaraz: « The Medusa Touch (filma) » |
1979 | Breakthrough | Andrew V. McLaglen | gaztelaniaz: Cerco roto frantsesez: La Percée d'Avranches |
1980 | Circle of Two | Jules Dassin | gaztelaniaz: Círculo de dos katalanez: Círculo de dos galizieraz: Círculo de dos |
1981 | Lovespell | Tom Donovan | gaztelaniaz: Tristán e Isolda |
1983 | To the Ends of the Earth | William Kronick | |
1983 | Alice in Wonderland | Kirk Browning | |
1983 | Wagner | Tony Palmer | |
1984 | Nineteen Eighty-Four | Michael Radford | gaztelaniaz: 1984 frantsesez: 1984 katalanez: 1984 galizieraz: 1984 |
Antzerkia
- 1943: Druid's Rest d'Emlyn Williams
- 1944: Mesure for Mesure de Nevill Coghill
- 1948: Castle Anna de Daphne Rye
- 1949: The Lady’s not for Burning de John Gielgud
- 1950: The Boy With a Cart de John Gielgud
- 1950: A Phoenix too Frequent de Christopher Fry
- 1950: The Lady’s not for Burning de John Gielgud
- 1951: Henry IV d'Anthony Quayle
- 1951: Henry V d'Anthony Quayle
- 1951: The Tempest de Michael Benthall
- 1951: Legend of Lovers de Peter Ashmore
- 1952: Montserrat de Michael Benthall
- 1953: Hamlet de Michael Benthall
- 1953: Coriolan de Michael Benthall
- 1953: Hamlet de Michael Benthall
- 1953: King John de George Devine
- 1953: The Tampest de Robert Helpmann
- 1953: Twelfth Night de Michael Benthall
- 1955: Henry V de Michael Benthall
- 1956: Othello de Denis Carey
- 1957: Time Remembered d'Albert Marre
- 1960: Camelot de Moss Hart
- 1964: Hamlet de John Gielgud
- 1966: Doctor Faustus de Nevill Coghill
- 1970: Equus de John Dexter
- 1980: Camelot de Frank Dunlop
- 1983: Private Lives de Milton Katselas
Erreferentziak
- ↑ (Ingelesez) Variety Obituaries. 2024-03-15 (Noiz kontsultatua: 2024-05-14).
- ↑ (Ingelesez) Clarke, Gerald. (1984-08-20). «Show Business: The Mellifluous Prince of Disorder» Time ISSN 0040-781X. (Noiz kontsultatua: 2024-05-14).
- ↑ (Ingelesez) «The Learning Network» The New York Times ISSN 0362-4331. (Noiz kontsultatua: 2024-05-14).
Bibliografia
- Alpert, Hollis (1986). Burton. New York City: G. P. Putnam's Sons. ISBN 978-0-399-13093-9.
- Bragg, Melvyn (1988). Richard Burton: A Life. Boston: Little, Brown and Company. ISBN 978-0-316-10595-8.
- Burton, Richard (1964). A Christmas Story. William Morrow.
- Burton, Richard (2012). Williams, Chris (ed.). The Richard Burton Diaries. Yale University Press. ISBN 9780300192315.
- Cottrell, John; Cashin, Fergus (1971). Richard Burton, very close up. Upper Saddle River, New Jersey: Prentice Hall. ISBN 978-0-13-780908-0.
- Ferris, Paul (1981). Richard Burton. New York City: Coward, McCann & Geoghegan. ISBN 978-0-698-11106-6.
- Munn, Michael (20 March 2014). Richard Burton: Prince of Players. London: Aurum Press. ISBN 978-1-78131-373-2.
- Rubython, Tom (2011): 'And God Created Burton'. London: Myrtle Press - ISBN 978-0-9565656-2-4
Ikus, gainera
Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Richard Burton |
Kanpo estekak
- Datuak: Q151973
- Multimedia: Richard Burton / Q151973