Namibiar zaldi

Namibiar zaldia
Zaldi arraza
Espeziea	Equus ferus caballus
Jatorria	Namibia

Namibiar zaldia (afrikaansez: Namib Woestyn Perd) Namibiako Namib basamortuan bizi den zaldi populazio bat da^[1]. Ez dira arraza zehatz batekoak, nahiz eta hainbat ikerlarirentzat egun aparteko arraza osatu. Afrikan dauden basazaldi urrietakoak dira. Gaur egungo populazioa 90-150 artean kokatzen da.

Deskribapena

Namibiako zaldien artean kolore ohikoena gaztaina kolorea da, baina badira beilegiak eta marroiak ere. Gris kolorearen generik ez dago zaldi hauetan. Gutxi batzuek atzealdean marra batzuk azaltzen dituzte^[2].

Gorpuzkeraz gihartsuak eta hezur sendokoak dira, eta oso atletikoak. Europako lasterketa zaldien itxura dute. Azterketa genetikoek ere baieztatu egin dute zaldiok lasterketa zaldien edo zaldi militarren ondorengoak direla, eta ez lanerako zaldien ondorengoak. Kasu batzuetan apatsak barnerantz okertuta dituztela ikusi da, baina distantzia luzeak ibili behar izanak sorturiko kaltea dela uste da^[3].

Historia

Haien jatorria ez dago bat ere garbi, baina argi dago ez direla eskualde hartako berezko abereak. Hegoaldeko Afrikako aurreneko zaldiak XVII. mendean eraman zituzten Europatik^[4].

Hainbat hipotesi plazaratu dira Naminiako zaldi hauen jatorriaren inguruan. Hipotesietako batek dio Australiara bidean zihoan itsasontzi batek zaldiak zeramatzala eta istripu bat izan eta hondoratu egin zela Orange ibaiaren inguruan. Zaldi batzuek igerian kostaldera iristea lortu zuten eta Garub lautada zeharkatuz Namib basamortura iritsi ziren. Beste hipotesia baten arabera, Lehen Mundu Gerran Schutztruppe tropa alemaniarren kanpainetan zaldiak erabili ziren eta batzuek ihes egingo zuten edo askatu egingo zituzten.

Azkenik Von Wolf baroi alemaniarrak Duwisib gaztelua eraiki zuen Namib basamortuaren ertzean eta 300 zaldi inguru zituen bertan. Lehen Mundu Gerran Europan borrokan ari zela hil zen baroia eta gaztelua abandonaturik gelditu zen. Bertan zeuden zaldiek orduan beren kabuz bizitzen ikasi behar izan zuten. Gaur egun aurkitzen diren zaldiek Von Wolf baroiaren zaldien antz handia dutela ikusi da eta baliteke hau izatea benetako jatorria^[2].

Zaldiek hasiera batean rantxoetan zeuden zaldi etxekotuekin lehiatu behar izaten zuten belardietan eta populazioak beherantz egin zuen, ia iraungi arte. Consolidated Diamond Mine meategi enpresak trenbidea eraiki zuen eta lurrinezko lokomotorak asetzeko ur putzuak ezarri zituen. Zaldiek putzu haietan edaten zuten. Lurrun makinak 1977. urtean diesel makinek ordezkatu zituztenean Jan Coetzer meategiko langileak putzuak manten zitzaten eskatu zuen, zaldiek edan ahal izan zezaten.

Namibiak 1992an independentzia lortu zuenean 276 zaldi zenbatu ziren. Eremu hartarako gehiegi zela iritzita harrapaketa eta ehiza selektiboa egin ziren. Izan ere bertako belarjale handiekin lehian sartzen baitziren eta sasoi lehorrean galzorira eraman zitzaketen. Ordutik aurrera 150 zaldiren inguruan mantendu da kopurua^[3].

Habitata eta ekologia

Zaldi hauek Namib basamortuan bizi dira. Koicahb ibaiaren (normalean lehorra dagoen ibaia) eta Eskarpa Handiaren (Hegoafrikako goiordokia) artean ibiltzen dira taldeka. 1993 eta 2003 artean egindako ikerketek sei eta hamaika zaldi talde artean identifikatu zituzten. Zaldiek distantzia luzeak egiten dituzte janari eta ur bila eta aterpea bilatzen dute eguzkitik eta intsektuetatik ihesi. Egunero 15 eta 20 kilometro artean ibiltzen dira. Horrek hautespen natural handia eragiten du eta taldeko ahulenak galdu egiten dira^[5].

Basamortuan ur eskasia handia dagoenez zaldi hauek moldatu beharra izan dute eta gai dira udan 30 ordu edan gabe bizirauteko eta neguan 72 ordu^[6].

Zaldi helduek ez dute harraparirik eta elikagaiarekiko lehia da populazioa mugatzen duena, bai eta aipaturiko ehiza selektiboa ere. Moxalak zaurgarriagoak dira, hiena pikartek aldiro harrapatzen baitituzte. Leopardoek eta txakalek ere eraso ditzakete, baina ez da hain ohikoa izaten^[7].

Erreferentziak

Kanpo estekak

• i
• e
• a

Munduko poni arrazak

Euskal Herriko
arrazak

Ordunteko behor • Nafar behoka • () Pottoka • Zaldi montxinoa

Europako
arrazak

Albania: Albaniako poni • Alemania: Alemaniako shetland poni • Arenberg poni • Dülmen poni • Alemaniar zela poni • Belgika: Belgiar zela poni • Heck zaldi • Lehmkuhlener Poni • Lewitz poni • Liebenthaler poni • Poni appaloosa europar • Senner poni • Asturias: Asturkoi • Austria: Haflinger • Arabiar-Haflinger • Bielorrusia: Polesskaya • Bosnia-Herzegovina: Bosniako poni • Posavina zaldia • Bulgaria: Rodopeko poni • Sarakatsaniar poni • Danimarka: Daniar kirol poni • Errumania: Bukovina zaldi • Danubioren deltako poni • Errumaniar poni • Hutsul poni • Errusia: Baxkir poni • Bouriate poni • Minoussinskdar zaldi • Panje poni • Tavda zaldi • Txilkov zaldi • Tuvar zaldi • Vyatka zaldia • Eskozia: Eriskay poni • Highland poni • Rumdar poni • Shetland poni • Eslovenia: Posavina zaldia • Espainia: · Errekaortuetako zaldi • Galiziako poni • Garrano zaldi • Mallorcako zaldi • Ordunteko behor • Serrano zaldi • Zaldi montxino • Estonia: Estoniar zaldi • Saaremaa poni • Faroeak: Faroeetako poni • Frantzia: Bidet zaldi • Bidet bretoi • Frantziar zela poni • Camargako zaldi • Landetako poni • Markesaketako zaldi • Merensgo zaldi • Mikeluneko zaldi • Morvandar zaldi • Gales: Britaniar orbaindun poni • Britaniar zela poni • Carneddau poni • Galestar poni • Galestar poni eta cob • Galestar cob • Galestar zela poni • Mendiko galestar poni • Georgia: Tushetiar zaldi • Grezia: Aénos • Arravani • Axios zaldi • Messara zaldi • Midilli poni • Peneiako poni • Pindoko poni • Rodasko poni • Rodopeko poni • Skyros poni • Tesaliako zaldi• Herbehereak: Holandar zela poni • Ingalaterra: Britaniar orbaindun poni • Britaniar Shetland Poni • Britaniar zela poni • Dales poni • Dartmoor poni • Exmoor poni • Fell poni • Hackney ponia • Lundy uharteko poni • New Forest poni • Polo poni • Welara • Irlanda: Connemarako poni • Kerry Bog poni • Islandia: Islandiar poni • Italia: Bardigiano • Achetta zaldi • Esperiako poni •Giarab • Giara zaldi • Sarcidanoar zaldi • Sardiniako poni • Haflinger • Monterufolino poni • Kornualles: Lundy uharteko poni • Korsika: Korsikako zaldi • Kroazia: Krk-ko uharteko poni • Posavina zaldia • Lituania: Zemaitukas • Norvegia: Nordlandshest • Fjord • Polonia: Biłgoraj zaldi • Feliński • Hutsul poni • Konick poni • Panje poni • Portugal: Azoreetako poni• Garrano zaldi • Sorraia • Serbia: Posavina zaldia • Suedia: Gotland poni • Suediar zela poni • Txekia: Txekoslobakiako zela poni txikia • Ukraina: Hutsul poni • Panje poni • Polesskaya

Ameriketako
arrazak

Ameriketako Estatu Batuak: Ameriketako kirol poni • Ameriketako poni • Ameriketako Shetland poni • Ameriketako Walking Pony • Ameriketako zaldi miniatura • Banker Poni • Cayuse indiar poni • Chincoteague poni • Choctaw poni • Hegart zaldi • Paint poni • Polo poni • Quarter poni • Kanadako landa poni • Mustang • Seminola poni • Virginia Highlander • Argentina: Argentinar petisoa • Bagual • Bergman poni • Falabella • Polo ponia • Brasil: Baixadeiro zaldi • Brasildar ponia • Corajoso poni• Lavradeiro • Kreole zaldi • Nordestin • Pampa zaldi • Puruca • Bolivia: Bolibiar ponia • Ekuador: Andeetako ponia • Kanada: Kanadako landa ponia • Lac La Croix Indiar Poni • Sable Islandgo poni • Ternuako poni • Mexiko: Galizeño ponia • Peru: Andeetako ponia • Chumbivilcas zaldia • Txile: Bagual • Chiloear ponia

Asiako
arrazak

Afganistan: Yabu • Bangladesh: Bangladeshko zaldi • Bhutan: Bhutandar poni • Jata (zaldi) • Merak-Saktenpata • Yuta zaldi Errusia: Altaiko poni • Baikal zaldi • Bouriate poni • Dagestandar zaldi •Narym poni • Ob poni • Yakutiako poni • Filipinak: Baguio poni • Baguio Light zaldia • India: Deccani • Indiako poni • Manipuri Poni • Polo poni • Sikang poni• Spiti poni • Zaniskari pony • Indonesia: Baliko zaldi • Batak poni • Borneo poni • Deli poni • Flores uharteko ponia • Gayoe • Kaju poni • Kuningan zaldi • Lombok poni • Minahasa (zaldia) • Priangan • Sumbar-Sandel-Arabiar zaldi • Timordar poni • Javako poni • Kuda-Pacu • Macassar zaldi • Padang poni • Sandalwood poni • Sumba eta Sumbawa poni • Iran: Kaspiar poni • Yabu • Hego Korea: Chejuko zaldi • Japonia: Hokkaidoko poni • Kiso poni • Misaki poni • Miyako poni • Noma poni • Taishuh • Tokara poni • Yonaguni poni • Kanbodia: Kanbodiar poni • Kazakhstan: Altaiko poni • Kazakhstango poni • Adaev zaldi • Kurdistan: Kurdiar zaldi • Laos: Laostar poni • Ekialdeko Timor: Timordar poni • Malaysia: Bajau poni • Myanmar: Myanmarko poni • Shan (zaldia)• Mongolia: Hequ poni • Mongoliar zaldi • Pakistan: Balutxi zaldi • Sri Lanka: Sri Lankako poni • Thailandia: Thailandiar poni • Tibet: Ganzhi zaldi • Txaidamu • Sikang poni • Tibeteko poni • Chahou poni • Riwoche poni • Nangchen zaldi Yushuar zaldi • Zhongdian zaldi • Txina: Abag zaldi • Altaiko poni • Balikun zaldi • Baise poni • Jiantxang zaldi • Datong zaldi • Debao poni • Erluntxun • Guizhouko poni • Guoxia txinar poni • Hequ poni • Henanar zaldi • Jinjiang zaldi • Lichuan zaldi • Lijiang poni • Mongoliar-txinar zaldi • Sikang poni • Ujumkinar zaldi • Wenshan zaldi • Yanki zaldi • Yili poni • Yiwu zaldia • Turkia: Alaka zaldi • Anadolu poni • Kanik • Midilli poni • Vietnam: Hmong zaldi • Ngua Noi

Ozeaniako
arrazak

Australia: Australiar poni • Australiako zela ponia • Brumby • Coffin Bay poni • Zeelanda Berria: Kaimanawa zaldi

Afrikako
arrazak

Benin:Koto-koli • Burkina faso:Bobo • Koto-koli• Hegoafrika: Basuto ponia • Boer Poni • Hegoafrikako Boer poni• Nooitgedacht poni • Egipto: Baladi • Etiopia: Abisiniako poni • Borenar zaldi • Bale zaldi • Lesotho: Basuto ponia • Kamerun: Kamerungo poni • Senegal: Fouta • M´bayar poni • Sudan: Abisiniako poni • Darfour poni • Sudango zaldi • Mali: Beledougouar zaldi • Bobo • Djerma (zaldi) • Nigeriar poni • Namibia: Namibiar zaldi • Nigeria: Bagzan zaldi • Bhirum • Djerma (zaldi) • Nigeriar poni • Koto-koli • Niger: Sudango zaldi • Somalia: Somaliar poni• Togo:Koto-koli •Tunisia: Mogod poni •

Desagertutako
arraza
etxekotuak

• Alemania: †Emscherbrücher • †Senner poni • Bahamak: †Abaco berberiar zaldi · Errusia: †Amurko poni • †Kareliar poni • Eskozia: †Barra poni • †Galloway poni • Espainia: †Gaztelako zaldia • †Soriako behoka • Finlandia: †Kareliar poni • Frantzia: †Bidet • †Harvard zaldi • †Lorrain zaldi • Ingalaterra: †Galloway poni • Irlanda: †Irish Hobby • †Namaqua poni• †Öland poni • Tartariar poni • Tunisia: †Nefza poni • Txina: †Amurko poni • Ferghanako zaldi •

Antzinako
arraza basatiak*

() Przewalskii zaldia • () † Tarpan • () † Enzebro

Desagertutako historiaurreko
ekido eta zaldi arraza
zein espezieak

Equus caballus arrazak eta motak: †Equus caballus antunensis • †Equus caballus germanicus • †Equus caballus torralbae • †Equus caballus gallicus • †Equus caballus arcelini • Equus ferus arraza eta motak: †Equus ferus gmelini • †Equus ferus solutrensis • †Equus ferus przewalski • Antzinako Equus espezieak: †Equus hydruntinus • †Equus fossilis • †Equus complicatus • †Equus conversidens • †Equus crinidens • †Equus francisci • †Equus lambei • †Equus namadicus • †Equus sivalensis • †Equus stenonis • †Equus cumminsii • †Equus excelsus • †Equus fraternus • †Equus giganteus • †Equus lambei • †Equus namadicus • †Equus niobrarensis • †Equus occidentalis • †Equus pacificus • †Equus parastylidens • †Equus pectinatus • †Equus scotti • †Equus sivalensis • †Equus yunnanensis • †Equus simplicidens • †Equus andium

• (desagertuak przewalski zaldia izan ezik)