Baskonia

Artikulu hau komunitateari buruzkoa da; beste esanahietarako, ikus «Baskonia (argipena)».

Baskonia terminoa euskal komunitate kultural eta antropologikoa izendatzeko erabili izan da. Albo-erdaretan erabili izan da (latinez, espainieraz), batez ere. Euskaraz, historikoki, Euskal Herria hitza erabili izan da errealitate hori izendatzeko. Gaur egun, hala ere, erabilera mugatua du, hizkuntza kultuan erabiltzen baita batez ere, notazio historiko edo kulturalak adierazteko.

Jatorriz, “Baskonia” izena latinez erabilia izan zen , baskoiak bizi ziren lurraldea izendatzeko: Nafarroa eta inguruko lurralde batzuk. Gero, batzuetan Merovingiarren mende zegoen eta bestetan soberanoa izan zen Baskoniako dukerria, edo sinpleki Baskonia (garaiko dokumentazioan, latinez formak Vasconia, Wasconia, eta Gasconia izan ziren) izendatzeko ere erabili zen. Kasu honetan terminoak eboluzio fonetikoa izan zuen: lehenik Wasconia eta azkenik Gascuña (Gaskoinia) bihurtu arte.

Jatorria

"Vasconia" izena 394 urte inguruan agertzen da lehen aldiz, Paulino de Nola-k Ausoniori bidalitako gutun batean (konparazio baterako, gaztelaniazko País Vasco izena ez da dokumentatzen 1818 urtera arte.^[1] Hori baino lehen Tito Livio, Plinio Zaharra, Estrabon eta Klaudio Ptolomeo historialari klasikoek aipatua zuten baskoien lurraldea deskribatu zuten, bertan bi alde bereiziz: Vasconum saltus eta Vasconum agrum^[2]^[3]^[4] .

Bisigodoen eta frankoen garaian, Tourseko Gregoriok Wasconia izena erabili zuen. Aldaera horren bilakaera fonetikotik heldu da “Gascuña”, “Gascogne” edo Gaskoinia izena, Ipar Euskal Herritik iparraldera dagoen lurraldea izendatzeko.

Gaskoniako Saint-Severko abadia garrantzitsuaren XI. mende hasierako mapamundian, Wasconia ageri da. Bere kokapena: Aquitania eta Gallicia bitartean dago, eta honen ondoan Lusitania. Letra txikiz Aſtures eta Cantabria ere ageri dira. Francia izena iparralderago ageri da, Gallia Lugdunense eta Gallia Belgicaren ostean. Egilea, Estefano García, Zuberoako bizkondeen familiakoa zen eta, itxuraz, Oloroeko apezpikua.^[5]

Armando Besga-ren iritziz, mapamundi horretan ageri den Wasconia hori gaur eguneko Gaskoiniari dagokio (Ipar Euskal Herria barne). Aldiz, Cantabria izena agian Iruñeko Erresumaren izendapen bat izan daiteke (orduan Araba, Gipuzkoa, Bizkaia eta Nafarroaren zati bat barnean hartzen zituela).^[6]

Arnaud Oihenart euskal idazle eta lege-gizonak Notitia utriusque Vasconiae, tum Ibericae, tum Aquitanicae (1638) idatzi zuelarik, bi Baskonia aipatzen ditu, mugaren alde banatan kokatuak.

Ikus gainera

Erreferentziak

↑ Zamácola, Juan Antonio de. (1818). Historia de las Naciones Bascas de una y otra parte del Pirineo Septentrional y costas del Mar Cantábrico, desde sus primeros pobladores hasta nuestros días. Con la descripción, carácter, fueros, usos, costumbres y leyes de cada uno de los estados Bascos que hoy existen. Dividida en varias épocas. Auch: Viuda de Duprat.
↑ Blázquez Martínez, José María. Los vascos y sus vecinos en las fuentes literarias griegas y romanas de la Antigüedad. .
↑ Schulten, Adolf. Las referencias sobre los Vascones hasta el año 810 después de J.C.. .
↑ Gómez Fraile, José María. (2001). «Sobre la adscripción étnica de Calagurris y su entorno en las fuentes clásicas» Kalakorikos (6).
↑ Serrano Izko, Bixente. Navarra. Las tramas de la historia. ISBN 84-932845-9-9..
↑ Besga Marroquín, Armando. (2004). «La "Wasconia" del mapa del Beato de Saint-Sever y el problema del nombre (o la existencia) del País Vasco en el siglo XI» Letras de Deusto 34 (105): 9-42..